به گزارش نمایشگاه بین المللی سنگ ایران، یکی از ظرفیت‌های مهم و اثرگذار هر منطقه، معادن آن محل است که در صورت فعال شدن و استفاده بهینه، می‌توان در راستای اشتغالزایی گسترده از آن بهره برد. این حوزه می‌تواند اثری مستقیم بر اشتغال و میزان درآمد مردم داشته باشد اما یکی از مهم‌ترین الزامات آن بهره برداری صحیح و به موقع از معادن است.

در گزارش پیش رو سعی شده به بررسی شرایط این حوزه در خراسان شمالی بپردازیم؛ استانی که با توجه به وسعت کوچک و جمعیت اندکش به نسبت سایر استان‌های کشور، از نظر درصد بهره‌مندی از مواد معدنی در جایگاه بالایی قرار دارد. به طور کلی خراسان شمالی دارای بیش از ۲۵۰ معدن ثبت شده است که متأسفانه کمتر از نیمی از آن‌ها فعال هستند و مابقی غیر فعال می‌باشند. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت ۶۸ ماده معدنی در کشور شناسایی شده است که ۲۸ مورد آن در خراسان شمالی یافت می‌شود.

طبق برآوردهای کارشناسان میزان ذخیره قطعی معادن خراسان شمالی یک میلیارد و ۵۸ میلیون تن و میزان ذخیره استخراج اسمی معادن ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تن است. نکته جالب آنجاست که سالانه فقط ۵ میلیون و ۸۰۰ هزار تن ماده معدنی از معادن خراسان شمالی استخراج می‌شود. این اعداد و ارقام نشان می‌دهد خراسان شمالی دارای یک ظرفیت عظیم معدنی بوده که در صورت استفاده صحیح از آن می‌توان اقتصاد استان را با یک پیشرفت چشمگیر مواجه کرد.

اما بهره‌مندی از این ظرفیت نیازمند ورود جدی دولت است؛ اینک این وظیفه مهم و اساسی بر عهده دولت سیزدهم بوده تا با ورود و جذب سرمایه گذار بتواند اشتغال و معیشت مردم استان محروم و نسبتاً تازه تأسیس خراسان شمالی را متحول کند.

۸۰ معدن خراسان شمالی واگذار می‌شود

اکنون هزار و ۳۴۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری بخش خصوصی در معادن استان می‌باشد که نسبت به میزان و وسعت معادن عدد اندکی به شمار می‌رود لذا اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان بنا دارد ۸۰ معدن را به بخش خصوصی واگذار کند. این خبر را مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان در فرودین ماه سال جاری در جمع خبرنگاران ارائه داد و گفت: ۸۰ فقره مجوز معدن و محدوده معدنی غیرفعال استان که از بهره برداران سلب صلاحیت شده، از طریق مزایده واگذار می‌شود.

حسین حاجی بگلو تصریح کرد: ۲۸ فقره پروانه بهره برداری و ۱۴ فقره محدوده معدنی که غیرفعال است از طریق مزایده به بخش خصوصی واگذار می‌شود و مابقی هم پروانه اکتشاف و گواهی کشف است که به علت غیرفعال بودن از بهره بردار قبلی سلب صلاحیت شده است.

حاجی بگلو خاطرنشان کرد: متقاضیانی که در این مزایده برنده شوند، اما کار اکتشاف و فعال سازی معدن را انجام ندهند معدن از آنان سلب صلاحیت می‌شود.

وی با اشاره به اینکه سال قبل هم ۴۵ معدن غیرفعال استان از معدن کاران سلب صلاحیت شد، افزود: اگر معدن کار حقوق دولتی را نپردازد، معدن را غیرفعال نگه داشته و یا به تعهدات خود عمل نکند، سلب صلاحیت می‌شود.

اکنون سرمایه گذاران فعال نیز با مشکلات متعددی مواجه هستند. مشکلاتی مانند گرانی تجهیزات و ماشین آلات، هزینه بالای استخراج و نبود صنایع تبدیلی در استان مهم‌ترین این مشکلات محسوب می‌شوند.

از نوسانات ارزی تا کاهش اشتغال

مهدی سجادی، مسئول نظام مهندسی معدن خراسان شمالی در این خصوص می‌گوید: در شهرستان گرمه معادنی وجود دارد که اکثراً به دلیل نوسانات ارزی تعطیل هستند زیرا سرمایه‌گذاران قدرت خرید ماشین‌آلات مورد نیاز را ندارند.

وی می‌افزاید: معادن کوچک و بزرگ دیگری در استان وجود دارد که نیازمند حمایت بخش خصوصی و صنایع بزرگ استان هستند. مدیر عامل شرکت‌های بزرگ استان در این زمینه مسئول‌اند اما به وظیفه خود عمل نمی‌کنند.

سجادی بیان می‌کند: مدیرعامل صنایع بزرگ استان عموماً غیربومی و تهران نشین هستند و پول استان را در مناطق دیگر هزینه می‌کنند لذا دلسوزی برای خراسان‌شمالی اتفاق نمی‌افتد.

این کارشناس حوزه معادن به موارد فعال نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در شهرستان راز و جرگلان معادنی وجود دارد که پروانه بهره برداری نیز اخذ کرده‌اند و پتانسیل استخراج ۵۰۰ هزار تن ماده معدنی را دارند که اکنون فعال بوده و در صنایع رنگ سازی استفاده می‌شوند.

احسان افتخاری، رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت فاروج نیز با اشاره به اینکه تعداد معادن فعال شهرستان ۹ مورد با استخراج اسمی ۲۶۵ هزار و ۵۰۰ تن و اشتغالزایی ۵۴ نفر بود، اظهار کرد: از این تعداد در سال‌های اخیر فقط ۳ معدن فعال باقی مانده و اشتغالزایی در آن به ۳۴ نفر کاهش یافته است.

مدیر صنعت، معدن و تجارت فاروج گفت: محدودیت تجهیزات و دستگاه‌هایی مثل سنگ شکن، نبود سرمایه در گردش و … از جمله عوامل تعطیلی معادن است و فعال شدن دوباره آن نیازمند تسهیلات بانکی می‌باشد.

آلبلاغ نمونه بارز بی تدبیری در حوزه معادن خراسان شمالی

در حوزه معادن خراسان شمالی بی تدبیری، ناهماهنگی و عدم مدیریت صحیح نمونه بارزی دارد و آن معدن آلبلاغ است؛ معدنی که سال‌هاست در تیتر یک اخبار بوده اما مسئولان برای احیا آن کاری از پیش نمی‌بردند. ماجرای آلبلاغ به آنجا باز می‌گردد که عده‌ای از اهالی منطقه این معدن، از ارزش سنگ‌های آن باخبر شده و به صورت غیر مجاز اقدام به برداشت آن می‌کنند.

پیوسته این روند رونق می‌گیرد و کارگران برای امرار معاش به این منطقه صعب‌العبور رفته و با حفر تونل‌های کوچک و بزرگ مواد معدنی سرب و روی را استخراج کرده و در همان حوالی به دلالان می‌فروختند؛ دلالان نیز سنگ‌های معدنی را به استان‌های غربی برده و در اختیار صنایع بزرگ قرار می‌دادند.

قیمت خریداری سنگ‌ها آنقدر بالا بود که روز به روز بر تعداد افراد حاضر در معدن رها شده افزوده می‌شد و در این بین ۶ نفر نیز جان خود را در زیر آوار تونل‌های غیر مجاز از دست دادند.

این روند ادامه داشت تا اینکه پس از کش و قوس‌های فراوان سازمان ایمیدرو موظف به حفظ و نگهداری، مطالعه و اکتشاف از این معدن با ارزش شد اما این سازمان نیز به وظیفه و وعده‌های خود پایبند نبود و به این ترتیب معدن آلبلاغ اسفراین همچنان به حال خود رها شده بود و دلالان در محل جولان می‌دادند.

در نهایت بر اثر یک اختلاف بین برداشت کنندگان تیراندازی صورت گرفته و یک نفر جان خود را از دست می‌دهد و این حادثه مسئولان را مجاب می‌کند تا حفاظت از معدن را جدی تر در دستور کار قرار دهند؛ در نهایت اکنون حفاظت از منطقه در اختیار سازمان ایمیدرو قرار گرفته است اما مشخص نیست مردم چه زمانی می‌توانند طعم ایجاد اشتغال در این معدن بزرگ و عظیم را بچشند.

طبق گفته مهدی کرامتی، فرماندار اسفراین در نشست خبری، بناست سازمان متولی کار مطالعات اکتشافی بر روی معدن سرب و روی آلبلاغ این شهرستان را تا اوایل مرداد ماه امسال به پایان برساند.

وی افزود: اکنون کار مطالعات اکتشافی در مرحله بررسی آزمایشگاهی نمونه‌ها برای تعیین ترکیبات و عیار مواد معدنی در معدن آلبلاغ است.

کرامتی تصریح کرد: نتیجه مطالعات و سایر مقدمات به گونه‌ای عملیاتی شود که تا پایان سال ۱۴۰۰ کلنگ احداث کارخانه فرآوری سرب و روی معدن آلبلاغ در شهرستان به زمین زده شود.

هرچند سازمان متولی با سرعت لاک پشتی سعی در اجرای تعهدات خود دارد، قرارگاه خاتم الانبیا سپاه اعلام آمادگی کرده که ۲۵ هزار میلیارد تومان را در این منطقه هزینه کند لذا نیاز است ابتدا پروانه بهره‌برداری شرکت فعلی باطل شود که این امر نیز نیازمند توافق با شرکت مذکور می‌باشد.

آلبلاغ که در خراسان شمالی به عنوان مصداق بارز ضعف مدیریت معادن شناخته می‌شود نقطه امید مردمی است که حدود ۳ سال جولان دلالان و خروج مواد معدنی را از شهر و استان خود دیدند اما مسئولان برای جلوگیری از آن کاری انجام ندادند.

اینک چشم امید مردم خراسان شمالی به دولت آینده است تا اقدامات شایسته مردم این منطقه کم برخوردار را به صورت فوری در دستور کار خود قرار داده و خراسان شمالی را جزو ۱۰ استان برتر کشور که مد نظر رهبر انقلاب بود، برساند.

*مهر