چرا با تزریق ۲۰۰۰میلیارد دلار منابع به کشور "نظام تولید" آن به حرکت در نمی‌آید؟
طی ۵۸ سال گذشته ۲۰۰۰میلیارد دلار منابع ارزی (صادرات نفتی و غیرنفتی) به‌دست آمده است که ۸۵درصد آن یعنی ۱۷۰۰میلیارد دلار آن طی ۳۰ساله گذشته و ۱۲۰۰میلیارد دلار آن فقط در ۱۱ساله گذشته، یعنی در اوج تحریم‌ها نصیب کشور شده است.
به گزارش نمایشگاه بین المللی سنگ ایران، ما طی 58 سال گذشته 2000 میلیارد دلار منابع ارزی (صادرات نفتی و غیرنفتی) به‌دست آوردیم که 85 درصد آن یعنی 1700 میلیارد دلار آن طی 30ساله گذشته و 1200 میلیارد دلار آن فقط در 11ساله گذشته، یعنی در اوج تحریم‌ها نصیب کشور شده است.
1700 میلیارد دلار از این منابع حاصله، برای واردات کالا و خدمات صرف شده است، تنها معادل 38 درصد آن یعنی 650 میلیارد دلار آن مصروف واردات "کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای" شده است، که این نوع کالاها مستقیماً در فرایند تولید به‌کار گرفته می‌شوند و نهایتاً به کالا و خدمات تبدیل می‌گردند.
در طول 11 سال گذشته‌ای که ما توانستیم این منابع عظیم 650 میلیارد دلار را وارد کشور کنیم، چینی‌ها توانستند تقریباً با نصف این مبلغ یعنی 310 میلیارد دلار در طول 18 سال (بین سال‌های 1978 تا سال 1996) معادل 226 میلیون شغل تازه ایجاد و پایه اقتصادی را پی‌ریزی کنند که امروز از این طریق قادر باشند 2500 میلیارد دلار کالا به کشورهای دیگر دنیا صادرات کنند در حالی که ما با داشتن 4 برابر این مبلغ یعنی هزار و دویست میلیارد دلار فقط توانستیم 6.5 میلیون شغل و تنها 40 میلیارد دلار صادرات سالانه داشته باشیم.
صرف‌نظر از مقایسه بین ایران و چین و صرف‌نظر از این که 1100 میلیارد دلار از آن 1700 میلیارد دلار واردات را همانند مرفهین بی‌درد در اوج شرایط تحریمی خرج کالای مصرفی کردیم و از این بابت هم هیچ تأسفی نمی‌خوریم، سؤال اصلی و کلیدی قابل طرح آن است؛ این 650 میلیارد دلار "کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای" که وارد کشور شده است الآن کجاست؟ و چه وضعیتی دارد و چرا چرخه تولید کشور را به حرکت درنمی‌آورد؟!! به‌خاطر دارید که کشور چین با نصف این مبلغ توانست اقتصادی با صادرات 2500 میلیارد دلار را پی‌ریزی کند.
قسمت اعظمی از این پول در شهرک‌های صنعتی به‌دلیل نامناسب بودن فضای کسب‌وکار محبوس شده است، از 43 هزار و 650 واحد صنعتی که در شهرک‌ها و نواحی صنعتی ثبت شده‌اند، در زمان حاضر بیش از 33 هزار و 800 واحد صنعتی فعال هستند و حدود 9800 واحد نیز فعالیتی ندارند.
از میان واحدهای صنعتی فعال، 30 درصد شهرک‌ها با بیش از 70 درصد ظرفیتشان فعالند، 30 درصد با حدود 50 تا 70 درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند و 40 درصد شهرک‌ها نیز کمتر از 50 درصد ظرفیتشان را فعال کرده‌اند.
قسمت دیگر این منابع را پروژه‌های عمرانی به گروگان گرفته است، هم‌اکنون تعداد 87 هزار پروژه نیمه‌تمام در کشور وجود دارد که سوای سرمایه‌گذاری‌های عظیم که در آنها شده است در شرایط فعلی بیش از 800 هزار میلیارد تومان منابع دیگری لازم دارند تا به بهره‌برداری کامل برسند.
در شرایطی که این دو مؤلفه توسعه، یعنی شهرک‌های صنعتی و پروژه‌های نیمه‌تمام برای تکمیل چرخه خود نیاز به منابع مالی داشتند ما شاهد بودیم که بین سال‌های 80 تا 96 معادل 80 میلیارد دلار برای مسافرت‌های خارجی ارز تخصیص داده شده است یعنی درست یک‌چهارم منبعی که چین با آن توانست اقتصاد عظیم خود را پایه‌ریزی نماید.
متوسط رشد اقتصادی در 45 سال گذشته در ایران علی‌رغم صرف این منابع عظیم تنها 2.4 درصد بوده است در حالی که کشور چین با تزریق منابعی به‌مراتب کمتر از ما رشد اقتصادی 9درصدی را تجربه کرده است، هرچند که این مقدار رشد ناچیز هم با اتکا به نفت و منابع خدادادی کشور حاصل شده است نه با تلاش و خلاقیت ملی.
همه این موارد باعث شده است که سهم هریک از ایرانیان در تولید کشور تنها 5 هزار دلار باشد در حالی که متوسط تولید سرانه 20 کشور جهان نزدیک به 60 هزار دلار می‌باشد، این عدد نشان‌دهنده این واقعیت است که ساخت جامعه ما بر مبنای تولید نیست بلکه بر مبنای مصرف طراحی شده است که می‌بایست از محل واردات تأمین گردد.
اینها را عرض کردم که بگویم که یکی از ادعاهای مهم کشورهای توسعه‌نیافته که "کمبود منابع مالی برای سرمایه‌گذاری" است برای کشور ما صادق نیست.
مقام معظم رهبری می‌فرمایند: "زمان آزمون و خظا را سپری‌شده بدانیم. در این سی سال در موارد زیادی کارمان عبارت بوده است از آزمون و خطا، دیگر صلاح نیست ما این‌جوری عمل کنیم".
بنابراین در آستانه انتخابات هستیم و قرار است اختیار این منابع عظیم را مجدداً در اختیار رئیس‌جمهوری دیگر قرار دهیم. از آنجا که یکی از شروط توسعه مستندسازی تجارب گذشتگان است سوابق اقتصادی طی 3 دهه گذشته به‌شکلی حیرت‌آور و تأسف‌بار نشان از آن دارد که انتخاب رئیس‌جمهور توسط مردم به‌درستی و با دقت کامل صورت نمی‌گیرد. اتلاف این منابع عظیم مؤید این واقعیت تلخ است.
پس بیاید این بار درست انتخاب کنیم.
* مجید سجادی‌پناه، استاد دانشگاه - تسنیم
