رشد معدن با حمایت از تشکل‌های خصوصی
عضو هیات مدیره انجمن تخصصی معادن و صنایع معدنی خراسان رضوی: از آنجا که بیشتر معادن کوچک پراکنده هستند و در کنار روستاهای مختلف قرار دارند، طرح‌هایی ازسوی دولت تصویب شد که از جمله می‌توان به طرح اشتغال روستایی اشاره کرد. این طرح می‌توانست از مهاجرت از روستا به شهر جلوگیری و ارتباط تنگاتنگی را میان روستاییان و بهره‌برداران برقرار کند.
به گزارش نمایشگاه بین المللی سنگ ایران، معادن کوچک و متوسط به‌دلیل اینکه از منابع عمومی و دولتی استفاده نمی‌کنند، اغلب آسیب‌پذیر هستند و گاهی با بروز هر اتفاقی که تعادل بازار را به‌هم بزند، مانند محدودیت‌های ناشی از تحریم، افزایش نرخ ارز و نوسان بازار دچار بحران می‌شوند.
به‌باور کارشناسان تمامی سیاست‌گذاری‌های دولت در راستای منافع معادن بزرگ بوده و این موضوع باعث شده معادن کوچک مورد بی‌مهری قرار گیرند. به این ترتیب آنها باور دارند مهم‌ترین مشکلی که در معادن و بنگاه‌های کوچک و متوسط معدنی وجود دارد، ضعف حمایت دولت از آنها است. اغلب معادن کوچک با مشکل تامین مالی و نبود امکان بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در بخش‌های مختلف اکتشاف، استخراج و فرآوری روبه‌رو هستند.
این معادن برای توسعه و رشد به صرف هزینه‌های گزافی نیاز دارند که از تامین آن ناتوان هستند و از عهده آن برنمی‌آیند. مسئله دیگر، ابزارآلات قدیمی و کهنه‌ای است که معدنکاران کوچک را درگیر کرده است. روزنامه صمت درباره مشکل معادن کوچک و اینکه چه مشکلاتی برای توسعه آنها در کشور وجود دارد با کارشناسان گفت‌وگو کرده که در زیر می‌خوانید.
مشکلات تولید
حسین حسینی‌زاده، عضو هیات مدیره انجمن تخصصی معادن و صنایع معدنی خراسان رضوی گفت: براساس آخرین آمارها بیش از ۹۵ درصد معادن کشور را معادن کوچک تشکیل داده‌اند که این رقم گویای اهمیت این دسته از معادن و قدرت تاثیرگذاری‌شان بر رشد اقتصادی است.
عضو هیات مدیره انجمن تخصصی معادن و صنایع معدنی خراسان رضوی با اشاره به نقش معادن کوچک و متوسط در رشد اشتغال در کشور گفت: تعداد معادن کوچک زیاد است و این معادن در مناطق مختلف کشور پراکنده‌اند؛ به‌عبارتی ۹۵ درصد معادن کشور را معادن کوچک تشکیل می‌دهند و تنها ۵ درصد معادن کشور معادن بزرگ هستند. باتوجه به این مهم یکی از اشتباهاتی که سیاست‌گذاران مرتکب شده‌اند، توجه بیش از حد به توسعه معادن بزرگ است.
حسینی‌زاده با اشاره به مشکلات گسترده در بخش تولید تصریح کرد: در کشور ما مشکلات زیادی در بخش تولید وجود دارد. معدن نیز یکی از بخش‌های تولیدی است که به‌تبع مشکلات اقتصادی با محدودیت‌هایی روبه‌رو می‌شود و از این حوزه مستثنا نیست.
کوچکی که صدایش نمی‌رسد
عضو هیات مدیره انجمن تخصصی معادن و صنایع معدنی خراسان رضوی با اشاره به امکاناتی که برای معادن بزرگ در نظر گرفته شده، تصریح کرد: معادن بزرگ اغلب از امکانات مالی و فنی بیشتری نسبت به معادن کوچک برخوردار هستند و به‌دلیل ارتباط با مسئولان راحت‌تر توانسته‌اند مسائل خود را حل‌وفصل کنند، در حالی که معادن کوچک از این مزیت بی‌بهره‌اند و به‌دلیل کوچکی، صدای‌شان به جایی نمی‌رسد.
او تاکید کرد: هرچند اهمیت معادن بزرگ بر کسی پوشیده نیست اما باید گفت معادن کوچک نیز می‌توانند نقش معادن بزرگ را در قالبی کوچک‌تر ایفا کنند. معادن کوچک رقم قابل‌توجهی از حجم معادن کشور را به خود اختصاص داده‌اند و کم‌توجهی به آنها به وضعیت کلی معدن کشور ضربه می‌زند.
معادن کوچک نیازمند برنامه مدون
حسینی‌زاده با اشاره به اقداماتی که برای فعال کردن معادن کوچک در کشور صورت گرفته، تصریح کرد: طرح احیای معادن کوچک از حدود ۳ سال پیش کلید خورده است. چند موسسه بزرگ از جمله صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی سعی کردند در قالب این طرح از معادن کوچک حمایت کنند. جلساتی در همین زمینه برگزار شد که امیدوارکننده بود.
او تاکید کرد: اگر برنامه مدونی برای حمایت از معادن کوچک و بررسی مشکلات آنها داشته باشیم، می‌توانیم در آینده نزدیک شاهد رونق آنها باشیم.
رشد اشتغال روستایی
عضو هیات مدیره انجمن تخصصی معادن و صنایع معدنی خراسان رضوی به طرح اشتغال روستایی و اهمیت رونق معادن کوچک اشاره کرد و گفت: از آنجا که بیشتر معادن کوچک پراکنده هستند و در کنار روستاهای مختلف قرار دارند، طرح‌هایی ازسوی دولت تصویب شد که از جمله می‌توان به طرح اشتغال روستایی اشاره کرد. این طرح می‌توانست از مهاجرت از روستا به شهر جلوگیری و ارتباط تنگاتنگی را میان روستاییان و بهره‌برداران برقرار کند.
او گفت: به‌صرفه و منطقی است که نیروهای معادن از روستاهای مجاور استخدام و به کار گرفته شوند.
نقش تشکل‌های معدنی
حسینی‌زاده با اشاره به اهمیت و نقش تشکل‌های معدنی تصریح کرد: معادن کوچک قدرت لازم را برای مانور دادن در سطح کشور ندارند و توان سرمایه‌گذاری ضعیفی دارند. به این ترتیب اگر مشکلی برای آنها پیش بیاید به‌تنهایی قادر نیستند آن را حل کنند. در این بین نقش تشکل‌های معدنی و منتخبان بخش خصوصی کلیدی است. آنها می‌توانند صدای معدنکاران کوچک باشند و مشکلات عمومی آنها را به گوش مسئولان برسانند.
عضو هیات مدیره انجمن تخصصی معادن و صنایع معدنی خراسان رضوی ادامه داد: معادن بزرگ از بهره‌وری بالاتر و دانش بیشتری برخوردارند. آنها توان مالی این را دارند که پرسنل خود را آموزش دهند و به ارتقای نیروی انسانی خود کمک کنند، این در حالی است که معادن کوچک چنین ظرفیت‌هایی را ندارند؛ بنابراین نقش‌آفرینی تشکل‌ها، بخش خصوصی و همکاری سازمان صنعت، معدن و تجارت استان‌ها می‌تواند راهگشای معادن کوچک باشد.
مشکلات اقتصادی معادن کوچک
سید عبدالوهاب سهل‌آبادی، رئیس هیات مدیره خانه صنعت و معدن استان اصفهان با بیان اینکه معادن کوچک از نظر اقتصادی ضعیف هستند و توان مالی کمی دارند، به صمت گفت: متاسفانه اغلب معادن کوچک مشکلات اقتصادی دارند و نمی‌توانند از تجهیزات و فناوری‌های روز استفاده کنند، به همین دلیل این بخش تاکنون نتوانسته آنطور که باید به رشد اقتصاد کشور کمک کنند.
او با اشاره به ضعف ارائه تسهیلات به این دسته از معادن کشور گفت: باتوجه به اینکه بانک‌ها پروانه بهره‌برداری معادن را به‌عنوان وثیقه قبول نمی‌کنند، می‌توان گفت تسهیلات چندانی برای معادن کوچک در نظر گرفته نشده است.
رئیس هیات مدیره خانه صنعت و معدن استان اصفهان با اشاره به اینکه خرید ماشین‌آلات معدنی از جمله لودر، بولدوزر و بیل مکانیکی یکی از مشکلات جدی در رونق معادن کوچک است، گفت: باتوجه به افزایش نرخ دلار و کاهش ارزش ریال چند سالی است که خرید و تهیه ماشین‌آلات معدنی برای معدنکار و بهره‌برداران معدنی به‌شدت دشوار شده، این در حالی است که معدنکار نمی‌تواند با ماشین‌آلات فرسوده که هر کدام حدود ۴۰ سال کار کرده‌اند، به‌خوبی عمل کند.
او ادامه داد: یکی از راه‌های پیشنهادی این بوده که معدنکاران ماشین‌آلات دست دوم را وارد کشور کنند که البته این مورد هم مشکلات و محدودیت‌های خاص خود را داشته است.
آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مزاحم
سهل‌آبادی در ادامه به آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مجموعه‌های مختلف مرتبط با حوزه معدن از جمله شورای‌عالی معادن اشاره کرد و گفت: گاهی اگر یک روز از تاریخ پروانه بهره‌برداری گذشته باشد، مراکز مربوطه آن را همان لحظه ارائه مدارک تمدید نمی‌کنند و به‌راحتی با مانع‌تراشی مشکلات جدی برای فعالان معدنی ایجاد می‌کنند. گاهی هم محیط‌زیست موانعی ایجاد می‌کند؛ به این صورت که اگر بهره‌بردار حتی یک متر از حریم خود خارج شده باشد، معضلات زیادی برای او ایجاد می‌شود، به‌نحوی‌که گاهی ماجرا به زندان هم کشیده می‌شود.
معادنی که مظلوم واقع شده‌اند
رئیس هیات مدیره خانه صنعت و معدن استان اصفهان با بیان اینکه معادن کوچک در ایران بسیار مظلوم واقع شده‌اند به وضعیت آنها در کشورهای دیگر اشاره کرد و گفت: بسیاری از کشورها در مقایسه با ایران اهمیت بیشتری برای فعالیت معادن کوچک و متوسط قائل هستند.
او به نقاط قوت معادن کوچک اشاره و تصریح کرد: معادن کوچک باوجود اینکه می‌توانند آمار اشتغال را افزایش داده و در گردش اقتصادی کشور نقش مهمی ایفا کنند، به‌نوعی می‌توان گفت در ایران مغفول مانده‌اند.
سهل‌آبادی با اشاره به نقش این معادن در اقتصاد کشور، گفت: معادن کوچک می‌توانند نقش مثبتی در تولید داشته باشند. ازآنجا که این معادن درگیر قیدوبندهای معادن بزرگ نیستند و ضایعات کمتری دارند، بهره‌بردار می‌تواند به نحو احسن دست به تولید بزند؛ ضمن اینکه تمرکز بر معادن کوچک موجب رشد درآمد ارزی نیز می‌شود.
رئیس هیات مدیره خانه صنعت و معدن استان اصفهان در پایان به‌عنوان راه‌حل رفع مشکلات معادن کوچک گفت: درست است که ارز گران شده و معادن کوچک با مشکل روبه‌رو شده‌اند، اما قبل از این هم معادن کوچک مشکلاتی داشتند. مشکلات معادن کوچک به‌تازگی شکل نگرفته و برای حل آن دولت باید به هر طریق ممکن ورود کند.
سخن پایانی...
از آنجا که معادن کوچک ۹۵ درصد معادن کشور را شامل می‌شوند، می‌توانند ارزآوری و اشتغال زیادی را برای کشور فراهم کنند، این در حالی است که فعالان معدنی باور دارند معادن کوچک ازسوی دولت مورد بی‌مهری قرار گرفته و توان چندانی برای حرکت ندارند. لزوم حمایت دولت، پذیرفته شدن پروانه بهره‌برداری آنها ازسوی بانک‌ها به‌عنوان وثیقه، حمایت از تشکل‌ها و فعالان بخش خصوصی و داشتن یک برنامه مدون از جمله مواردی است که می‌تواند به رونق فعالیت معادن کوچک کمک کند.
* صمت
