به گزارش نمایشگاه بین المللی سنگ ایران، در مطالعه تاریخ فراز و فرودهای بسیاری بین ایران و عراق بوده است، دو همسایه‌ای با مرزهای وسیع و اشتراکات دینی و فرهنگی، اما دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مانع اهدافی شده‌اند که اگر با روابط حسنه دنبال می‌شد برای هر دو کشور ایران و عراق امتیازات ویژه‌ای می‌آفرید. یحیی آل‌اسحاق رئیس اتاق مشترک ایران و عراق شرایط اقتصادی و تجاری ایران و عراق، در وضعیت کرونایی کنونی و آینده تعاملات دو کشور را توضیح داده است.

روابط ایران و عراق در حوزه‌های مختلف چند سال است در بهترین حالت خود قرار دارد، این روابط از چه جهت حائز اهمیت است؟

روابط ایران و عراق از دیرباز تا کنون  یک رابطه استراتژیک و طولانی‌مدت بوده و همچنان باقی مانده است. اقتضائات دو کشور موجب تقویت رابطه استراتژیک بین ایران و عراق شده است، بنابراین در همه حوزه‌ها چه از قدیم چه به‌تازگی دو  کشور برای حفظ ثبات خود در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و روابط بین‌الملل به‌گونه‌ای حرکت کرده‌اند تا صلاح و منافع ملی هر دو کشور حفظ شود، چرا که حفظ منافع دو کشور ایران و عراق با مرزهای گسترده به‌عنوان دو همسایه با اشتراکات بسیار زیاد فرهنگی و دینی امری ضروری است و نیازمند همکاری و تعامل بیشتر و نزدیک به هم طرفین، داشتن تعامل وحدت نظر در این موضوع زمینه‌های حفظ منافع  دو کشور را رقم می‌زند. در هر زمان و هر مقطعی از تاریخ که همکاری و هم‌جهتی‌های دو کشور ایران و عراق به هم خورده است هردو کشور ضرر کرده‌اند، چرا که بخشی از مسائل دو کشور بسیار نزدیک به هم و مربوط به هم است، لذا ما و عراق در تعامل بیشتر و بهتر به تکامل می‌رسیم، منتها در طول تاریخ به‌دلیل روی کار آمدن حکومت‌هایی که گاهی رابطه خوب و گاهی رابطه سردی با ایران داشتند، و گاهی رابطه خصمانه دنبال شده است مثل شرایط جنگ هشت‌ساله‌ای که بعثی‌ها به ما تحمیل کردند ارتباط بین دو کشور با چالش‌هایی رو‌بهرو شده است، به هر حال اینک مردم و دولت‌های دو کشور می‌دانند امنیت عراق و امنیت ما وصل به یکدیگر است. عراقی‌ها در  برخورد با داعش مشاهده کردند که اگر کمک‌ها و حمایت‌های ایران نبود، بعید بود عراقی‌ها از شر داعش خلاص شوند، در نقطه مقابل هم اگر عراق ناامن شود حداقل شهرهای مرزی ما در خطر قرار ناامنی قرار می‌گیرند، لذا این نیاز حوزه امنیتی هر دو کشور را به این سمت کشانده است تا با یکدیگر تعامل مثبت داشته باشند.

درحوزه اقتصادی عراق، ایران چه‌میزان از بازار عراق را به خود اختصاص داده است؟

در حوزه اقتصادی هم وضعیت بر همین‌ منوال است. عراق بعد از جنگ‌ها و ناامنی‌های متعددی که پشت‌سر گذاشته است در زمان حاضر در وضعیتی به‌سر می‌برد که از لحاظ پروژه‌های عمرانی و زیرساختی و از لحاظ تأمین معاش و نیازهای زندگی روزانه چه در کوتاه‌مدت و چه در بلندمدت و از نظر اقتصادی نیاز به حمایت و سرمایه‌گذاری جدی دارد، ضمن اینکه واقعیت‌های شرایط دو کشور به‌گونه‌ای است که هر دو کشور نیازمند همکاری اقتصادی با هم هستند، لذا  این نیاز باعث شده است که مسئولین و برنامه‌ریزان دو کشور با افقی پنج‌ساله با حجم تعاملات 20میلیارد دلاری را موافقت کردند و به امضا رساندند، فعلاً مقدمات کار فراهم شده است و انتظار می‌رود تا پنج سال آینده عدد 20 میلیارد دلار در تعاملات کامل پوشش داده شود.

بیشتر چه کالاهایی از ایران به عراق صادر می‌شود؟

کالاهای صادراتی به عراق عمدتاً کالاهای عمومی مثل لوازم بهداشتی، مواد اولیه، واحدهای کارخانه‌جات، مواد غذایی، لوازم بهداشتی و نیازهای عمومی ساخت‌وساز مثل سیمان، فولاد و... است، که سال گذشته ایران حدود 12 میلیارد دلار صادرات به عراق داشت که 3 میلیارد دلار آن برق، انرژی و خدمات فنی و مهندسی و 9 میلیارد دلار کالاهای عمومی بود.

وضعیت کرونایی تا چه‌میزان بر روند صادرات و واردات کشور تأثیر گذاشته است؟

امسال دلایل خاص کرونایی و عدم تحقق کامل درآمدهای نفتی عراق، موجب کاهش حجم تعاملات و تجارت شد، اما روند تجاری برای سال جاری به بیش از 9 میلیارد دلار صادرات پیش‌بینی شده است. در موضوع گردشگری سالانه حدود 3 میلیون نفر زائر به عراق می‌روند و 3.5 میلیون نفر هم از عراق برای زیارت و گردشگری‌های دیگری چون سیاحت و سلامت وارد ایران می‌شدند اما امسال به‌دلیل شیوع بیماری کرونا این آمار  افت شدیدی کرده و به حداقل خود رسیده است، اما در زمینه صادرات کالایی در حوزه جنوب و شمال عراق مثل شلمچه، اربیل، کردستان و سلیمانیه صادرات کم نشده بلکه افزایش داشته است، اما در نسبت جنوب به شمال کمی افت دیده می‌شود. در مجموع صادرات نفت و انرژی و گاز به همان شکل قدیم در جریان است، در رابطه با نیاز عراق به فعالیت‌های عمرانی و زیرساختی به‌دلایل شرایط اقتصادی عراق که درآمدهایش در سال جاری کاهش یافته، فعلاً پروژه‌های عمرانی عراق تا حدودی کم شده است اما به هر صورت وضعیت و روند درآمدزایی ما تا حدود 10 میلیارد دلار تا پایان سال در عراق قابل پیش‌بینی و تحقق است.

برخی از کارشناسان ادعا می‌کنند که با روی کار آمدن آقای الکاظمی و رویکرد متفاوت وی ممکن است در حوزه اقتصادی با مشکلاتی مواجه شویم، آیا این تحلیل درست است؟

به هر حال رویکردهای مسئولین متفاوت از هم است و هر مسئولی رویکرد خاص خود را دنبال می‌کند، بنابراین با روی کار آمدن یک مسئول جدید؛ تغییر سیاست‌ها و تعیین جهت‌گیری‌ها در  عراق هم می‌تواند متفاوت شود، به این معنا که عراقی‌ها به‌دنبال تعامل بیشتر و ایجاد تعادل در روابط خود با سایر کشورها در این سطح منطقه‌ای هستند، مخصوصاً آقای الکاظمی بر آن است تا روابط عراق را با همه کشورهای همسایه به یک حالت تعادلی برساند و منافع ملی را در مسائل تعادلی خود حل کند، البته باید ملاحظه داشته باشیم که حتماً مسئولین عراقی به این نکته مهم توجه می‌کنند که چه کشوری دوست و کدام کشورها دشمن آنها هستند. در طول این سال‌ها که عراق درگیر جنگ بود، کدام کشور با صداقت از عراق حمایت کرد.

خطر گرفتن بازارهای عراق توسط رقبا از ایران تا چه‌اندازه جدی است؟

 به هر حال شواهد نشان می‌دهد اگر عراق امن شود آمریکا، اروپا و بسیاری از کشورهای منطقه به‌دنبال همکاری بلندمدت با عراق هستند. مهمترین موضوع شناخت تهدیدها و فرصت‌ها برای هر دو کشور است. ما می‌توانیم با توجه به ظرفیت‌های یکدیگر روش‌های توسعه‌ای و حل مسائل منطقه‌ای را با کمک هم دنبال کنیم، لذا باید از فرصت‌های همکاری اقتصادی با عراق به‌درستی بهره‌برداری کنیم، اگر در بازار عراق به‌دنبال منافع کوتاه‌مدت باشیم و همان برنامه‌هایی را که در  کشورهای آسیای میانه پیاده کردیم در عراق هم پیاده کنیم قطعاً گرفتار می‌شویم و جای ایران را رقبای ایران می‌گیرند. رقبای ایران منتظر بهبود شرایط عمومی عراق به‌لحاظ امنیتی هستند تا  بازارهای عراق را از ما بگیرند، قطعاً قرار گرفتن ایران در این شرایط کار را برای ما سخت می‌کند. رقبای ایران در بازار عراق، چین، ترکیه، عربستان و بقیه کشورهای عربی نیز  به بازار عراق چشم دوخته‌اند و بعضی از این کشورها جدای از مسائل اقتصادی مسائل سیاسی و امنیتی را هم دنبال می‌کنند. عربستان نگران برقراری رابطه پایدار اقتصادی  بین ایران و عراق است، چرا که افزایش ارتباطات ایران و عراق به‌ضرر عربستان تمام می‌شود، لذا تماماً به‌دنبال آن هستند تا در عراق حضور جدی پیدا کند و مانع جدی حضور ما در عراق باشند، به‌عنوان مثال در رابطه با مسئله برق و انرژی چون عراق نیازمند به برق است، سعودی‌ها به‌کمک آمریکایی‌ها سعی دارند که در بلندمدت نیروگاه‌ها و مسائل تأمین انرژی عراق را به‌دست بگیرند تا ارتباطات تعاملی و انرژی طوری باشد که وابستگی و همکاری عراق با ایران به‌شدت کاهش بیابد. رقبای دیگر ما هم منتظر شرایط امنیتی عراق هستند تا بعد از رسیدن به یک ثبات خوب، مخصوصاً کشورهای اروپایی وارد عراق شوند، قطعاً اگر این کشورها در بازار عراق حاضر شوند شرایط برای ایران بسیار سخت می‌شود.

کدام کشورها در زمان حاضر در عراق رقیب ایران هستند؟

در زمان حاضر چین و ترکیه حضور خوبی در عراق دارند. اگر ما نتوانیم در این رقابت با مدیریت درست و ارتقای کیفیت محصول ایرانی در عراق بمانیم این بازار را به‌سرعت از ما می‌گیرند.

با توجه به تحریم‌های بانکی بین‌المللی تبادلات ارزی و مالی چگونه انجام می‌شود؟ آیا مشکلاتی که با تمام دنیا داریم در عراق هم وضعیت همین گونه است؟

 مسئله نقل و انتقالات ارز حاصل از صادرات و تعاملات بانکی ما با عراق به‌دلیل محدودیت‌های تحریمی کنونی، دست بانک مرکزی عراق را  برای آزادی عمل کامل برای نقل و انتقالات بسته است، اما در عین حال ما کمترین ریسک را در بازار عراق داریم، اما در زمان حاضر مشکل چندانی نداریم چرا که بانک مرکزی ایران با بانک مرکزی عراق در حال مذاکره برای پیدا کردن راهکارهایی است تا نقل و انتقالات کم‌هزینه‌تر شود. امیدوار هستیم این موضوع نیز سامان بیابد اما در مجموع بازار عراق بازار بزرگ و بلندمدتی است، مشروط به اینکه دو طرف این اقتضائات را درک کنند و مناسب‌ترین کار هم برای باقی ماندن سرمایه‌گذاری مشترک است که الزامات آن باید رعایت شود. پیشنهاد شده است شهرهای مرزی شهرک‌های صنعتی ایجاد شود تا با احداث صنایع مشترک، سرمایه‌گذاری در ایران یا در عراق امکان تجارت و تعامل  بلندمدت را به دو کشور بدهد. به هر حال باید بپذیریم که عراقی‌ها هم به‌دنبال  آتیه خود و خودکفایی هرچه بیشتر اقتصادی هستند. آنها مایلند به‌جای اینکه واردکننده کالا باشند، کالا را در داخل کشورشان تولید کنند، لذا خط عمومی آنها برای تداوم ارتباط تجاری با ایران روی سرمایه‌گذاری مشترک در آینده هدف‌گذاری شده است، قطعاً باید  اقتضائات زمانی، مکانی و امنیتی را دقیقاً بشناسیم و در رابطه با همکاری بین ایران و عراق همکاری مستمر را دنبال کنیم.

* تسنیم