بار سنگین مسکن بر دوش سنگ‌های ساختمانی
متاسفانه پیش‌بینی می‌شود امسال سال خوبی برای صنعت سنگ ایران نباشد. در صورت بی‌دقتی و اجرای برنامه‌های کنترلی به‌طور قطع واحدهای زیادی شامل معدنی و فرآوری در این بحران متحمل ضرر خواهند شد.
به گزارش نمایشگاه بین المللی سنگ ایران، در چند وقت اخیر شاهد افزایش بی‌سابقه قیمت مسکن بوده‌ایم، به‌طوری که برخی باور دارند آرزوی مسکن و خانه‌دار شدن بر دل طبقه متوسط خواهد ماند. به باور کارشناسان رشد قیمت مسکن مصنوعی و موقتی است و درنهایت موجب رکود بازار می‌شود.
بازار سنگ، سال خوبی ندارد
سیامک حاج سیدجوادی، فعال معدنی در حوزه سنگ با اشاره به افزایش قیمت مسکن در ایران گفت: در چند وقت اخیر شاهد افزایش بی‌سابقه قیمت مسکن در کشور به‌ویژه بازار بزرگ تهران بوده‌ایم، اما بانگ ورود رکود به بازار مسکن به‌صدا درآمده است. رکود در بازار مسکن به‌طور مستقیم بر تقاضای مصالح ساختمانی و سنگ تاثیرگذار خواهد بود. به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود تحت تاثیر افزایش کاذب قیمت مسکن و رکود آن شاهد رکود در صنعت سنگ نیز باشیم.
این فعال معدنی در حوزه سنگ ادامه داد: افت بیش از چهل درصدی صادرات سنگ و کاهش تقاضای داخلی، معدنکاران و واحدهای فرآوری را با مشکل روبه‌رو خواهد کرد. در چنین شرایطی کاهش و محدودیت استخراج و تولید سنگ توسط معادن و کارخانجات و کنترل شدید هزینه‌های ثابت و تولیدی می‌تواند در عبور از بحران مربوطه به فعالان حوزه صنعت کمک کند.
حاج سیدجوادی با اشاره به اینکه رکود بخش مسکن بر حوزه سنگ تاثیر منفی می‌گذارد، تصریح کرد: متاسفانه پیش‌بینی می‌شود امسال سال خوبی برای صنعت سنگ ایران نباشد. در صورت بی‌دقتی و اجرای برنامه‌های کنترلی به‌طور قطع واحدهای زیادی شامل معدنی و فرآوری در این بحران متحمل ضرر خواهند شد.
او تاکید کرد: باید کمربندها را بسیار محکم‌تر بست و پاشنه‌ها را کشید، چراکه شرایط سختی در پیش است.
این فعال معدنی در حوزه سنگ باتوجه به گزارشات جهانی در زمینه سرمایه‌گذاری در بخش مسکن گفت: همانطور که در سایت‌های خبری به این موضوع اشاره شده میزان سرمایه‌گذاری در بخش مسکن با کاهش میانگین سی و سه درصدی در کل جهان، چهل و پنج درصدی در آسیا-پاسفیک و سی و شش درصدی در امریکا و نوزده درصدی در خاورمیانه و اروپا روبه‌رو بوده و پیش‌بینی می‌شود این تنزل تا آخر امسال نیز ادامه پیدا کند.
حاج سیدجوادی با اشاره به اینکه ایران برای صادرات سنگ بازار خوبی ندارد، گفت: با در نظر گرفتن آنکه عمده صادرات سنگ ایران یعنی حدود نود درصد به کشور چین که بزرگ‌ترین تامین‌کننده سنگ منطقه آسیا و جهان است، انجام می‌شود، پیش‌بینی افت شدید صادرات سنگ ایران در امسال دور از واقعیت نخواهد بود. البته این مهم گریبانگیر بزرگ‌ترین رقیب ایران یعنی ترکیه نیز خواهد شد.
تاثیر منفی مسکن بر بازار سنگ
بهروز فرح‌شیرازی، فعال بخش معدن در پاسخ به این سوال که افزایش قیمت مسکن چه تاثیری بر قیمت سنگ‌های ساختمانی به‌عنوان مواد معدنی می‌گذارد گفت: سنگ‌های ساختمانی جزو نخستین حلقه‌های زنجیره تامین مسکن هستند.
شیرازی ادامه داد: مسکن در ایران در جایگاه کالای سرمایه‌ای همواره به‌عنوان یکی از مکنده‌های قوی نقدینگی مطرح بوده است. با شروع و خاتمه دوره هشت ساله دولت‌ها همواره نمودارهای رونق و رکود مسکن با آهنگی منظم حرکت کرده‌اند. آنچه مشهود است اینکه نرخ رشد نقدینگی در دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی بسیار بیشتر از ادوار گذشته بوده، اما جذابیت بازارهای موازی مسکن مانند سرمایه، ارز و طلا به‌دلیل مزیت سرعت نقدشوندگی بیشتر بوده و در نتیجه مسکن از رتبه اول دادوستد کالای سرمایه‌ای خارج شده است.
این فعال بخش معدن گفت: گرچه کماکان مسکن به‌عنوان یک دارایی قدرتمند و کم‌ریسک در سرمایه‌گذاری میان‌مدت مطرح است، اما باید گفت باتوجه به سرعت رشد نقدینگی امکان نوسان سریع در بازار مسکن وجود ندارد. معامله مسکن متاثر از ذائقه خریدار است و در نتیجه امروز شاهد رکود تورمی در بازار مسکن هستیم.
شیرازی ادامه داد: قیمت تمام‌شده مسکن در زمان حال و مقایسه آن با قیمت تمام‌شده مسکن در سال گذشته یکی از شاخص‌های اصلی قیمت پایه مسکن در هر زمان است. رکود تورمی در بخش مسکن به این معنی است که در عین کاهش معاملات مسکن قیمت آن در حال افزایش است. در ساخت‌وساز مدت‌دار مسکن، تغییر ذائقه مردم به‌عنوان یک ریسک سرمایه‌گذاری است که باید به‌شدت مد نظر قرار گیرد.
این فعال بخش معدن با اشاره به تاثیر قیمت مسکن بر قیمت سنگ‌های ساختمانی گفت: زمانی رشد قیمت مسکن بر قیمت سنگ‌های ساختمانی و مواد معدنی تاثیر مثبت دارد که رشد قیمت مسکن ناشی از تقاضا در سطح ملی باشد. افزایش نرخ کنونی مسکن در شرایط رکود ساخت‌وساز باعث کاهش توان خرید قشر متوسط و تشدید رکود می‌شود و از این زاویه، تاثیر منفی بر رونق معادن کشور دارد.
شیرازی با اشاره به وضعیت صادرات سنگ‌های ساختمانی گفت: در ترازوی اقتصاد همزمان با رکود ساخت‌وساز مسکن که ناشی از کاهش ارزش پول ملی، ضعف ثبات اقتصادی و در پی آن کاهش قدرت خرید قشر متوسط جامعه است، شاهد رشد صادرات مواد معدنی و سنگ‌های ساختمانی به‌عنوان جایگزین بازار داخلی هستیم.
این فعال بخش معدن تصریح کرد: فعالان معدنی براساس سال‌ها تجربه در پایش فرهنگ و ذائقه بازار مسکن در ایران سعی کرده‌اند دست به طراحی ماشین‌آلات، تجهیزات و استراتژی استخراج بزنند و پازل تولید و فروش را بچینند. اگر آنها بخواهند با همان استراتژی به فعالیت خود ادامه دهند، تحت فشار رکود تقاضا در بخش مسکن قرار خواهند گرفت.
شیرازی با اشاره به نقش نیروی انسانی در بخش معدن گفت: منابع انسانی به‌عنوان سرمایه اصلی معدنکاری شناخته می‌شوند، در واقع این مهم حلقه مهم زنجیره تامین مسکن و صنعت است. افزایش سرعت تغییرات در بازارهای جهانی و تغییرات سریع فرهنگ زندگی باعث تغییر ذائقه بازار شده و تغییر ذائقه بازار به‌عنوان یک ریسک غیرسیستماتیک نیازمند حرکت‌های چابک و متناسب با نیاز مصرف‌کننده است.
او تاکید کرد: در مقیاس جهانی مسکن نیاز اساسی بشر است و باتوجه به نیاز به سرمایه ثابت سنگین در بخش معدن ادامه حیات معادن کوچک و متوسط‌مقیاس در گرو منابع انسانی جوان و متخصص به‌عنوان گروه‌های طراحی استخراج و فرآوری مواد معدنی و سنگ‌های ساختمانی متناسب با نیاز مسکن در جهان است.
کاهش انگیزه تولید فعالان صنعت سنگ
رامین قربان‌زاده، محقق بازار سنگ با بیان اینکه افزایش قیمت مسکن تاثیر مثبتی بر بازار سنگ ندارد، گفت: سود حاصل از افزایش نجومی قیمت مسکن به‌هیچ‌وجه قابل مقایسه با افزایش قیمت‌ها در بازار سنگ نیست.
این محقق بازار سنگ ادامه داد: در این برهه زمانی، تولیدکنندگان صنعت سنگ به سه گروه تقسیم شده‌اند؛ نخست گروهی که با شرایط اقتصادی کشور از خیر تولید گذشتند و واحدهای تولیدی خود را یا تعطیل کرده و یا اجاره داده‌اند. گروه دوم تولیدکنندگانی هستند که بنا به دلایل موجهی که برای خود دارند، تمام تلاش خود را می‌کنند که چراغ کارخانه‌شان را روشن نگه دارند و گروه سوم تولیدکنندگانی هستند که از این وضعیت اقتصادی کشور نفع برده و سودهای خوبی هم کسب کرده‌اند. البته تعداد اعضای گروه سوم شاید در مقایسه با واحدهای تولیدی گروه اول و دوم بسیار اندک باشد.
قربان‌زاده با بیان اینکه روی هم رفته حال فعالان حوزه سنگ مثل سال‌های قبل خوش نیست، ادامه داد: قیمت مسکن و سود حاصل از آن که اغلب وسوسه‌کننده است، موجب کاهش انگیزه تولید در هر صنفی می‌شود و صنعت سنگ نیز از این امر مستثنا نیست.
این محقق بازار سنگ با پیش‌بینی وضعیت واحدهای تولیدی سنگ در آینده گفت: این واحدها به‌طور حتم در آینده نزدیک تعطیل خواهند شد. هرچند میزان تولید این صنف کاهش نخواهد یافت، اما آنچه برای صنعت سنگ جبران نخواهد شد، اشتغال مجدد تعداد زیاد نیروی انسانی آموزش‌دیده‌ای است که از واحدهای تعطیل‌شده خارج شده‌اند.
رکود مسکن در پاییز
امیربیژن یثربی، برگزیده بنیاد ملی نخبگان در علوم زمین گفت: باتوجه به تاثیر تصمیمات و سیاست‌های مالی دولت‌ها بر دارایی متغیر از جمله سکه، طلا و... و به‌واسطه ایجاد علاقه عمومی با ابزاری به‌نام عرضه و تقاضا که باعث جمع شدن سرمایه‌های سرگردان در دست مردم به‌منظور تامین بودجه جاری کشور می‌شود و ضعف کنترل دولت‌ها بر دارایی ثابت مثل مسکن، ماشین‌آلات و... باور دارم که کشور ما شاهد سرازیر شدن سرمایه به بازار طلا، سکه و بورس اوراق بهادار است.
او گفت: هرچند شاهد افزایش قیمت مسکن هستیم، اما به‌طورقطع بازار مسکن در فصل پاییز با رکود شدیدی مواجه خواهد شد؛ همانطور که در طول سه سال گذشته با رکود تورمی مواجه بوده است. درست است که با افزایش تورم عمومی قیمت متوسط هر متر زمین رشد کرده اما میزان این افزایش همگام با افزایش نرخ در دیگر حوزه‌ها نبوده است.
او ادامه داد: برای جلوگیری از رکود در بازار مسکن باید کسانی که در ارز، سکه و بورس سرمایه‌گذاری کرده‌اند، پس از مدتی سرمایه خود را از این بازارها بیرون بکشند و سود ناشی از حضور در این بازارها را به بازار مسکن سرازیر کنند. البته با اعمال سیاست دریافت مالیات از خانه‌های خالی، چرخش سرمایه‌های سرگردان یا صرف سود ناشی از بازار دارایی‌های متغیر در بازار مسکن دور از ذهن است.
اهمیت رصد ساخت‌وساز در کشور
سیامک اخطاری، مشاور بازاریابی بین‌المللی در حوزه سنگ با اشاره به اهمیت رصد ساخت‌وساز در کشور گفت: یکی از وظایف تشکل‌های تخصصی حوزه سنگ و ساختمان به‌ویژه صنعت سنگ کشور رصد برنامه‌ریزی‌شده و مدون روند ساخت‌وساز در کشور است. فعالان حوزه سنگ باید همچون ناخدای کشتی، افق‌های دورتر را رصد کرده و از علامت‌های فراز و فرود قیمت و ظرفیت‌های بازار به‌عنوان یک شاخص تعیین‌کننده آگاه شوند تا فعالان صنف خود را نیز باخبر کنند.
این مشاور بازاریابی بین‌المللی در حوزه سنگ با اشاره به اهمیت این موضوع گفت: صنعت ساختمان در ایران محور حرکتی چندین صنعت وابسته به خود است؛ در نتیجه جهت‌گیری‌های شغلی و صدور مجوزها مانند پروانه‌های تولید سنگ متناسب با این تقاضا انجام می‌شود. ما درحال‌حاضر با ضعف تناسب عرضه و تقاضا مواجهیم که ناشی از ضعف رصد همان افق بوده است.
اخطاری گفت: با رصد میدانی جامعه آماری مجوزهای ساخت می‌توان به شکل مهندسی به حدود تقاضا در صنعت سنگ پی برد. از طرفی شکوفایی مقطعی و هجوم سرمایه‌ها به سمت صنعت ساختمان را داریم که منجر به انباشت ظرفیت تولید در این بخش شده است. با این زنجیره به‌هم‌پیوسته ما شاهد افزایش صدور مجوزهای تولید سنگ و رونق این بخش بودیم. در این بین رونق بازار سنگ داخلی به اندازه‌ای بود که صادرکنندگان این صنعت کمتر فرصت داشتند به ارزش‌افزوده صادراتی فکر کنند؛ به این ترتیب ما در بخش فرآوری برای صادرات به سمت تنبلی صنفی کشیده شدیم و صنعت فرآوری و کیفیت رغبتی برای فعالیت نداشت.
این مشاور بازاریابی بین‌المللی در حوزه سنگ با اشاره به ظرفیت کلانشهرها در زمینه ساخت‌وساز اظهار کرد: نسبت عرضه و تقاضا از یک سو و کشش سرمایه‌ها و نقدینگی در بازار مصرف ازسوی دیگر از جمله مواردی است که در زمینه افزایش نرخ مسکن باید مورد توجه قرار گیرد.
اخطاری در زمینه ظرفیت‌های ساخت‌وساز در کشور گفت: درست است که ما با کمبود عرضه مواجهیم و نسبت تقاضا به عرضه بیشتر است، اما به لحاظ مبنای برنامه‌ریزی و استراتژی شهرسازی ممکن است نتوانیم تناسب منطقی بین جمعیت و خدمات ایجاد کنیم. هر شهری یک ظرفیت پذیرش جمعیتی دارد تا کیفیت خدمات‌رسانی به شهروندان به یک استاندارد قابل‌قبول در راه رفاه و حفظ حقوق شهروندی برسد. ما در این حیطه به محدودیت‌های منطقی در برنامه‌ریزی شهری می‌رسیم.
این مشاور بازاریابی بین‌المللی در حوزه سنگ با اشاره به اهمیت توجه به صادرات گفت: صنعت سنگ کشور چاره‌ای ندارد جز اینکه در حوزه صادرات خود را تقویت و بر بخش فرآوری تمرکز کند. این یک فرصت استثنایی مناسب است که موجب دگردیسی صنعتی می‌شود. او ادامه داد: باتوجه به فعالیت حدود شش هزار واحد سنگبری در کشور که بیشتر آنها برای تامین نیازهای داخلی فعال هستند، این دگردیسی می‌تواند کلیدی باشد.
او اظهار کرد: صنعت سنگ کشور نیازمند حمایت برنامه‌ریزی‌شده و مدون دستگاه‌های ذی‌ربط است. واضح است که این پوست‌اندازی ممکن است در کوتاه‌مدت تبعاتی مانند ریزش شغلی و افت نیروی کارآمد ایجاد کند، اما رصد کشورهای موفق در این زمینه مانند ترکیه نشانگر طی اجباری این مسیر است؛ به‌عبارتی تغییر زمانی تحقق پیدا می‌کند که ضرورت آن احساس شود.
اخطاری با اشاره به وضعیت کشور ترکیه در حوزه سنگ گفت: این کشور رکورد بالاترین صادرات سنگ فرآوری به امریکا از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ را داشته است. ترکیه با تکیه بر توان ملی حتی در حوزه ساخت ماشین‌آلات ورود کرده و در این زمینه رقیب مهمی مثل ایتالیا را جا گذاشته است.
او تاکید کرد: ایران نیز می‌تواند با تکیه بر توان داخلی و همت ملی و با برنامه‌ریزی و سیستم‌سازی افق‌های صادراتی را به شکلی مطلوب هدف‌گذاری کند. در این زمینه باید جزییات را مورد تحلیل قرار داد
کلام آخر
کارشناسان حوزه سنگ پیش‌بینی می‌کنند تحت تاثیر افزایش کاذب قیمت مسکن و رکود آن شاهد رکود در صنعت سنگ باشیم. براساس باور آنها زمانی رشد قیمت مسکن بر قیمت سنگ‌های ساختمانی و مواد معدنی تاثیر مثبتی دارد که رشد قیمت در بخش مسکن ناشی از تقاضا در سطح ملی باشد، این در حالی است که افزایش نرخ کنونی مسکن در شرایط رکود ساخت‌وساز باعث کاهش توان خرید قشر متوسط و تشدید رکود شده و از این زاویه، تاثیر منفی بر رونق معادن کشور می‌گذارد. کارشناسان باور دارند در شرایط فعلی، یکی از وظایف تشکل‌های تخصصی حوزه سنگ و ساختمان به‌ویژه صنعت سنگ کشور رصد برنامه‌ریزی شده و مدون روند ساخت‌وساز در کشور است. به باور آنها فعالان حوزه سنگ باید همچون ناخدای کشتی افق‌های دورتر را رصد کرده و از علامت‌های فراز و فرود قیمت و ظرفیت‌های بازار به‌عنوان یک شاخص تعیین‌کننده آگاه شوند تا فعالان صنف خود را نیز باخبر کنند. همچنین کارشناسان به‌عنوان راهکار بر توسعه بازار صادرات و توجه به بازارهای خارجی ازسوی فعالان این حوزه تاکید می‌کنند.
صمت
