به گزارش نمایشگاه بین المللی سنگ ایران، حدود شش ماه از سال گذشته ولی همچنان سال رنگ و بوی«جهش تولید» را آنگونه که باید به خود نگرفته است؛ این مساله یکی از معدود موارد مورد اتفاق میان موافقان و مخالفان دولت است که البته هر کدام از آنها از نگاه خود دلایلی برای عدم تحقق شعار سال تاکنون دارند؛ شعاری که اگر تحقق پیدا می‌کرد بسیاری از مشکلات معیشتی، اقتصادی، اجتماعی و ... حل می‌شد اما به نظر می رسد موانع زیادی برای تحقق این شعار وجود داشت که برخی از آنها نیازمند قوانین و تصمیمات آن چنانی هم نیستند.

در همین راستا مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین که سالهاست در زمینه گسترش همکاری‌های تجاری میان ایران و سایر کشورها فعالیت می کند نظراتی انتقادی برای عدم تحق شعار سال دارد که برخی از این انتقادات متوجه دولت و برخی دیگر را متوجه ساختار اقتصادی کشور می داند.

سوال: شش ماه از سال گذشت سالی که با عنوان جهش تولید معین شده است کارشناسان اقتصادی و صاحبان صنعت معتقدند تا کنون شعار سال محقق نشده است به نظر شما در شش ماه باقی مانده چه راهکاری را پیشنهاد می کنید تا بتوان به تحقق این امر رسید؟

مجیدرضا حریری: همانگونه که همه می دانند شعار سال در طول ده سال گذشته رویکرد اقتصادی داشته است؛ مواردی نظیر جهاد اقتصادی، تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی، حماسه اقتصادی، اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل، اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال، رونق تولید و در نهایت جهش تولید حاکی از اولویت داشتن اقتصاد و تولید در کشور است؛ این نامگذاری ها به دلیل این است که ما متوجه شده ایم آنچه که باید به صورت مبنایی و زیربنایی حل شود اقتصاد است اما نکته در این است که در هیچ کدام از این سالها در یک دهه اخیر اهداف شعار سال آن گونه که باید محقق نشده است. این نشان می‌دهد که تنها نام گذاری سال ها برای حل مشکلات اقتصادی کشور کافی نبوده و دولت ها باید برای حل مشکلات اقتصادی کشور در مسیر شعار سال هدفگذاری انجام داده و این شعار ها را در طول هر سال عملیاتی کنند؛ تحقق یک شعار به ویژه شعارهای چند سال اخیر نیازمند این است که منظومه و مجموعه کلان اقتصادی کشور مانند یک چرخ دنده به طور هماهنگ کار کند تا بتوان محصول و نتیجه آن را مشاهده کرد.یکی از موارد تاثیرگذار در رشد اقتصادی این است که سیاستگذاری های کلی در همه امور باید به سمتی باشد که به رونق تولید و رفع موانع تولید و در ادامه هم صادرات بیشتر برسیم. مادامی که سیاسی بازی و سیاسی کاری بر اقتصاد سایه انداخته است، نمی توان انتظار تحقق «جهش تولید» را داشت.

سوال: برخی کرونا را دلیل اصلی عدم تحقق شعار سال می‌دانند به نظر شما این موضوع تا چه اندازه روی اقتصاد ایران تاثیر داشته است؟

مجیدرضا حریری: کرونا تاثیر جدی نه تنها بر اقتصاد ایران بلکه بر اقتصاد دنیا داشته است و نمیتوان از اثرات آن چشم پوشید اما توجه به این نکته مهم است که اتفاقا کشورهایی که مبنای اقتصاد آنها تولید مواد خام مانند انرژی، نفت و گاز یا سایر اقلام معدنی فلزی و غیر فلزی بوده و یا حتی بر مبنای تولید محصولات کشاورزی اداره می شده اند، کمترین لطمه را از کرونا دیده اند؛ به عبارت دیگر کرونا بیشترین ضربه را به کشورهایی زد که اقتصاد آنها بر خدمات پایه و مبتنی بر ترانزیت بوده و یا صنعت گردشگری در آنها رونق داشته است؛ بر همین اساس باز هم می توان گفت کشور ایران از آنجایی که اقتصادی مبتنی بر خدمات نداشته و اقتصاد آن مبتنی بر تولید انرژی و مواد اولیه و فروش آن به دنیا است، تقریباً ضربه کمتری از کرونا خورده است و برعکس کشورهایی مانند چین بیشترین لطمات را خورده اند.البته باید در نظر داشت کرونا اقتصاد ما در حوزه داخل را تحت تاثیر قرار داده است زیرا که گردشهای مالی خرده فروشی ها غالبا به هم ریخته و این کسب و کارهای خرد ضرر دیده اند. اما نکته قابل توجه این است که در سال جهش تولید میزان تولید محصولات داخلی حتی کمتر از سال گذشته بوده است و نمیتوان این مساله را به گردن کرونا انداخت.

سوال: نقش محدودیت های بین المللی برای ایران در مسیر رسیدن به «جهش تولید» چه بوده است و آیا دولت می توانست با یک مدیریت از این محدودیت ها در راستای تحقق شعار سال استفاده کند؟

مجیدرضا حریری: تحریم های بین المللی علیه ایران بسیار شدید است و باید در نظر داشت که اگر کرونا هم نبود ما امسال اقتصاد مناسبی نمی داشتیم و نسبت به سال گذشته شرایط اقتصادی سخت تری داشتیم کما اینکه سال 1397 و سال های قبل هم وضعیت قابل قبولی برای تولید درکشور نبود و آمار کشور، این موضوع را هم در حوزه تولید و هم در حوزه صادرات تایید می‌کند. تا زمانی که سیاست های حاکم بر اقتصاد کشور تغییر نکند، تحریم و کرونا هم بهانه هایی برای کم کاری خواهند بود.

سوال: پس شما موانع را ابتدا از ساختار اقتصادی کشور و بعد تحریم‌ها و سپس کرونا می‌دانید؟

مجیدرضا حریری: بله؛ اگر اقتصاد کشور ما یک اقتصاد قوی بود دیگر در مرحله اول تحریم پذیر نبوده و در مراحل بعدی هم اساساً تحریم ها نمی توانستند اقتصاد کشور را فلج کنند؛ در همین مسیر است که دشمن در سال های گذشته روی نقاط ضعف اقتصاد کشور دست گذاشته و از مسیر همین نقطه ضعف ها به مشکل خورده‌ایم. اگر ما اقتصاد قوی، مرتبط و ممزوج شده با اقتصادهای بین المللی داشتیم به این راحتی نمی توانستند ما را تحریم کنند و حتی می توانستیم تولید را افزایش دهیم. در صورتی که سرمایه گذاران بین المللی در کشور ما اقدام به تولید می کردند و یا ایران در کشورهای دیگر واحدهای تولیدی داشت آنگاه دیگر کسی زیربار تحریم های ظالمانه علیه کشورمان نمی‌رفت. اگر ما میلیاردها سرمایه خارجی در اقتصادمان وجود داشت، اگر اقتصاد ما در خارج از کشور فعال بود، اگر ما با برندهای مختلف بین المللی تعامل اقتصادی داشتیم و آن برندها در کشور ما حضور داشتند و محصولات خود را در اینجا تولید می کردند و به دنیا می فروختند، اگر این همکاری های بین المللی وجود داشت اقتصاد ما به این راحتی تحریم پذیر نبود.

سوال: در سالهایی که تحریم هم نبوده ایم اقتصاد کشور مشکلات زیادی داشته است پس نمی‌توان گفت همه مشکلات اقتصادی زیر سر تحریم هاست.

مجیدرضا حریری: بله حتی در سال هایی که تحریم وجود نداشته است هم ما اقتصاد شکوفایی نداشته ایم و این مساله به همان زیرساخت های اقتصادی کشور باز می‌گردد که البته دولت ها هم تصمیم و عزم جدی برای اصلاح آنها نداشته‌اند؛ ساختارها و قوانین دست و پاگیر و گاهاً غلط در اقتصاد کشور در کنار تمایل دولت ها به عافیت طلبی مشکل اصلی اقتصاد کشور است و در این شرایط تحریم و کرونا دلیل دوم و سوم عدم تحقق شعار سال شده و به تشدید اختلالات اقتصادی دامن زده اند.

سوال: پیرو صحبتهای شما اگر بازارهای خارجی مثلاً در کشورهای همسایه ایجاد می کردیم میتوانستیم امیدی به افزایش تولید داشته باشیم.

مجیدرضا حریری: من اصلا معتقد به داشتن صرفاً بازار کشورهای همسایه نیستم؛ شما ملاحظه کنید با توجه به اینکه این روزها کالای خارجی در بازار کشور یافت نمی شود اما برخی از برندهای خارجی در حوزه مثلا آرایشی بهداشتی محصولاتشان را بدون محدودیت در کشور عرضه می کنند این به خاطر وجود سرمایه گذاری خارجی در کشور است و طبیعی است اگر چند شرکت خودروسازی خارجی در کشور ما سرمایه گذاری می کردند و یکی از سایت های خودروسازی خود را در ایران راه اندازی می کردند حالا بازار ما در زمینه دسترسی به محصولات این شرکتهای مشکلی نداشت. برخلاف شعارهای مطرح شده، دولت اصلا در جذب سرمایه‌گذار خارجی موفق نبود. انحصاراتی که در کشور بوجود آمده و در دست عده محدودی است فرصت تولید را نه برای خارجی ها و نه برای داخلی ها فراهم نمی کند. انحصارات در هر صنفی حاکم است و با وجود آن جایی برای رقابت وجود ندارد. از طرف دیگر شاهد هستیم که نرخ فساد اقتصادی هم در کشور بالاست همین فساد اقتصادی باعث هدر رفت منابع زیادی می شود و به تولید لطمات جبران ناپذیری وارد می شود.

سوال: پس دو نکته مطرح شد فساد و عدم رقابت پذیری که باعث شده اند تولید آنگونه که باید رشد نداشته باشد.

مجید رضا حریری: بله و این دو عامل زاییده عدم شفافیت در اقتصاد ما هستند؛ در یک اقتصاد شفاف امکان فساد بسیار کاهش پیدا می‌کند و از طرف دیگر رقابت واحدهای تولیدی افزایش پیدا می کند که ماحصل این رقابت تولید محصول بیشتر و با کیفیت تر خواهد بود؛  معتقدم نود درصد از مشکلات اقتصاد ما به عدم شفافیت مربوط است. این روزها انتقاداتی که به بانک ها و بورس تهران وجود دارد به عدم شفافیت بر می گردد. پرونده های فسادهای اقتصادی که مشاهده می کنید به خاطر همین نبود شفافیت در کشور است که در کنار وجود انحصارات مختلف، زمینه فساد فراهم شده و به این ترتیب سال ها برخی از افراد توانسته اند منابع کشور را به نفع خود مصادره کنند. از همین جهت است که با چنین زمینه هایی جذابیت سرمایه گذاری در مسیر واقعی تولید در کشور پایین می آید.

سوال: این روزها بحثی که تولید کننده ها مطرح می کنند این است که چون ثبات اقتصادی در بازار وجود ندارد ما ترجیح می دهیم سرمایه خود را درگیر تولید نکنیم.

مجیدرضا حریری: اکثر کسانی که چنین حرفی می زنند اینها همه اجزا یک اقتصاد فاسد هستند و دروغ می گویند. اگر اقتصاد شفاف بود نیمی از این افراد توان حضور در اقتصاد چه تولید و چه صادرات را نداشتند یعنی اینها که غر می زنند و برای عدم تحقق «تولید» توجیه می آورند، همان افرادی هستند که بعد از صادرات، ارز خود را به بازار رسمی بر نمی گردانند و این کار آنها خود لطمه دیگری به اقتصاد کشور و عامل بی ثباتی است. این افراد خودشان بارها و بارها از رانت استفاده کرده اند و در همین مسیر گاهی غر و لند هم می کنند.

سوال: پس با این حساب سیستم کلی اقتصاد ما تولید در محوریت و اولویت قرار ندارد؟

مجید رضا حریری: در حال حاضر نه تنها تولید بلکه هیچ چیز دیگر در اولویت اقتصاد کشور نیست و کسانی که مسئولیت دارند در راستای منافع شخصی و جناحی خود اقتصاد را اداره می کنند. رفتار دولت نشان نمی دهد که اولویت این دولت اقتصاد و حتی «جهش تولید» یا حتی خدمات باشد. اگر اقتصاد شفاف باشد تولید و پیشرفت اقتصادی خود به خود راه خود را پیدا می کند هرچند تولید صنعتی به مفهوم خاص الزاما برای هر کشوری مناسب نیست و باید زمینه های تولید در کشور بررسی شود و «جهش تولید» بر اساس یک برنامه ریزی مشخص صورت بگیرد. در اقتصاد های سالم دنیا کمتر از یک سوم آن درگیر صنعت و تولید است.

سوال: در کشور ما میزان تولید چقدر است؟

مجیدرضا حریری: تولید غیر نفتی که در کشور ما تقریباً هیچ است؛ تولید یک مقوله جهانی است اما هنوز در کشور ما الفبای آن نیز چیده نشده است؛ اگرچه مونتاژ هم بخشی از تولید است؛ مثلا هیچ کدام از برندهای مطرح خودرو اتمام قطعات مورد نیاز خود را خودشان تولید نمی کنند بلکه هر بخشی در یک کشور تهیه می شود. در حقیقت  حتی مونتاژ هم می تواند تولید محسوب شود و این شامل کشور ما هم هست. مفهوم تولید در حال حاضر فقط شامل تولید کالا نمی شود بلکه سهم مهمی از تولید را تولید ارزش افزوده و خدمات(ترانزیت گردشگری) به دست گرفته اند. طبیعی است که یک کشور نمی تواندهمه چیز را خودش تولید کند کما اینکه کشورهای بزرگ اقتصادی هم چنین کاری انجام نمی دهند.

* تسنیم