به گزارش نمایشگاه بین المللی سنگ ایران، ایران از ظرفیت‌های ویژه‌ای در حوزه ذخایر معدنی برخوردار است. وجود منابع غنی انرژی در کنار این ذخایر، زمینه رشد و توسعه صنایع معدنی را در کشور فراهم می‌آورد، بنابراین این حوزه از امتیازات ویژه‌ای برای توسعه کارآفرینی برخوردار است. ایجاد استارت‌آپ‌های معدنی از یک‌سو زمینه کارآفرینی را فراهم کرده و از سوی دیگر، به رشد و توسعه این بخش کمک می‌کند. درواقع می‌توان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های این حوزه و سرمایه‌های ملی ارزش‌های جدید مادی و معنوی را خلق کرد.

تاسیس کسب‌وکار متناسب با نیاز

کیوان جعفری‌طهرانی، کارشناس ارشد بازار بین‌الملل اظهارکرد: استارت‌آپ‌ها اغلب کسب‌وکارهای کوچکی هستند که ازسوی عده‌ای کارآفرین ایجاد می‌شوند. اما اغلب این کسب‌وکارها به‌ویژه در ایران در مدت زمان بسیار کوتاهی بعد از تاسیس، منحل می‌شوند. اغلب هم به این علت که با کمبود منابع مالی یا سرمایه برای تداوم فعالیت خود مواجه می‌شوند. یا در مواردی با هدف اشتباهی شکل گرفته‌اند و براساس نیازی واقعی شکل نگرفته‌اند، بنابراین در مرحله عمل با موفقیت همراه نبوده‌اند. درنتیجه انتخاب موضوع فعالیت به نحوی که نیازهای اصلی را تامین کند باید از سوی این کارآفرینان مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: از آنجا که در کشور ما ذخایر غنی معدنی وجود دارد و صنایع‌معدنی متعددی نیز در طول سالیان گذشته احداث شده و در حال توسعه هستند، ایجاد استارت‌آپ‌ها در این حوزه باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. به‌عنوان نمونه، در موارد متعددی شاهدیم که استارت‌آپ‌های بسیاری برای حمل‌ونقل جاده‌ای در حوزه حمل مواد معدنی طراحی شده‌اند و به‌نوعی کسب‌وکاری ایجاد شده است. اما بهتر است این کسب‌وکارها به‌طور تخصصی به نحوی طراحی شوند که نیاز جامعه و کشور را تامین کنند. در همین حال باید خاطرنشان کرد که رونق این دست فعالیت‌های کارآفرینی به حمایت دولت نیاز دارد.

استارت‌آپ‌ها کمکی به اکتشاف

هما موید جعفری دیگر کارشناس بازار افزود: اغلب استارت‌آپ‌ها ازسوی بخش خصوصی ایجاد می‌شوند، اما تداوم فعالیت آنها به حمایت‌های مالی نیاز دارد. در چنین شرایطی از متولیان امر و سیاست‌گذاران انتظار می‌رود ضمن حمایت از ایده‌های نوین، برای موضوعاتی که نیاز به استارت‌آپ‌ها وجود دارد، فراخوان عمومی اعلام کنند تا افراد متخصص برای طراحی و ایجاد آنها حضور یابند. در ادامه نیز نهادهای دولتی حمایت مالی از آنها را بر عهده بگیرند. 

وی خاطرنشان کرد: ایجاد استارت‌آپ‌ها قرار نیست که به معجزه اقتصادی در کشور منجر شود و تمام چالش‌های اقتصادی یک بخش را برطرف کند. درحال‌حاضر کشور در شرایط اقتصادی دشواری به سر می‌برد. ما انتظار نداریم استارت‌آپ به تنهایی پول‌سازی کند. حضور این مجموعه‌ها در بخش معدن در مواردی همچون مدیریت پروژه و اداره معدن، شناسایی جانمایی ذخایر و.... مورد استفاده قرار می‌گیرد. هرچند در این مسیر هم چالش‌های بسیاری مانند تحریم‌های بین‌المللی وجود دارد، اما باید اقرار کرد که بهره‌گیری از توان استارت‌آپ‌ها کمک شایانی در زمینه اکتشاف می‌کند.

الگوگیری از عملکرد سایر کشورها

موید جعفری، کارشناس بازار در این زمینه گفت: بررسی عملکرد استارت‌آپ‌ها در کشورهای مختلف در حوزه معدن و صنایع‌معدنی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چراکه به شناخت هرچه بیشتر و قوی‌تر فعالان و سیاست‌گذاران این حوزه منجر می‌شود. با توجه به سابقه سایر کشورها در بهره‌گیری از این کارآفرینی نوین در حوزه معدن، الگوبرداری از آن کمک بسزایی در موفقیت کسب‌وکارهای نوپا می‌کند.

وی افزود: هند برای نخستین‌بار بحث توسعه استارت‌آپ‌های معدنی را به‌طور جدی در سال 2015 آغاز کرد. این کشور در همین سال طرح جامع فولادی را ترسیم کرد؛ بنابراین طرح تولید دویست و پنجاه میلیون تن فولاد در سال 2030 ازسوی این کشور هدف‌گذاری شد. البته طرح یادشده در سال 2016 مورد بازبینی قرار گرفت و پروژه تولید سیصد میلیون تن فولاد تا سال 2031 کلید خورد. طرح توسعه یادشده با توجه به ظرفیت تولید فولاد این کشور در سال 2015 که برابر هفتاد و پنج میلیون تن بود، بسیار بلندپروازانه بود. 

وی گفت: اکنون با گذشت پنج سال از زمان تصویب طرح توسعه فولاد در این کشور، هند با تولید حدود صد و ده میلیون تن فولاد در جایگاه دوم جهان قرار گرفت. البته انتظار می‌رود میزان ظرفیت تولید فولاد این کشور بیش از صد و ده میلیون تن اعلام رسمی شده باشد؛ یعنی این کشور تاکنون صد و پنجاه میلیون تن ظرفیت برای تولید فولاد ایجاد کرده، اما در اعلان‌های رسمی از آن سخنی به میان نمی‌آورد تا به‌طور ناگهانی رکورد بالایی را ثبت کند.

نقش ویژه استارت‌آپ‌ها در توسعه فولاد هند

در همین رابطه، جعفری‌طهرانی تاکید کرد در رشد ظرفیت تولید فولاد هند، استارت‌آپ‌ها نقش ویژه‌ای داشته‌اند. یعنی بهره‌گیری از این کارآفرینی‌های نوپا تاثیر بسزایی بر تحقق اهداف از پیش تعیین شده دارد.

گفتنی است میزان تولید سنگ آهن و زغال‌سنگ هند در سال 2015 به ترتیب برابر دویست میلیون تن و چهارصد میلیون تن در سال گزارش شده بود. در طرح توسعه‌ای مرتبط با افزایش ظرفیت تولید فولاد این کشور، مقرر شذ که ظرفیت تولید سنگ آهن و زغال‌سنگ این کشور در سال 2025 دوبرابر شود و به ‌ترتیب به چهارصد و هشتصد میلیون تن در سال افزایش یابد.

برای تحقق هدف یادشده استارت‌آپ‌های بسیاری شروع به‌کار کردند. شرکت‌های بزرگ فولادسازی هند نیز قدم پیش گذاشتند و از پروژه‌های مورد بحث حمایت مالی کردند. به‌عنوان نمونه، کارخانه فولاد اسار هندوستان با وجود اینکه از شرایط مالی مساعدی برخوردار نبود، اما به‌عنوان سرمایه‌گذار در فعالیت استارت‌آپ‌های معدنی حضور پیدا کرد. در ادامه فعالیت‌های متعددی در زمینه‌های گوناگون مانند مدیریت معدن، مشاوره، اکتشاف، ممیزی، احیا و انتخاب ماشین‌آلات با موفقیت اجرایی شد. این دست اقدامات حتی این شرکت را در مدیریت و پیشبرد شرایط مالی‌اش هم کمک کرد. گفتنی است هندوستان در رده ششمین کشور معدنی جهان قرار دارد که در حوزه استارت‌آپ معدنی رشد کرده است.

این کارشناس ارشد بازار بین‌الملل گفت: استرالیا به‌عنوان کشوری با ذخایر غنی معدنی در سطح جهان مطرح است. تجربه حکایت از آن دارد که ایجاد و توسعه استارت‌آپ‌های معدنی تاثیر بسزایی بر توسعه بخش معدن در این کشور داشته است. ارتباط ماشین‌آلات از طریق سیستم بی‌سیم و کنترل اطلاعات، نظارت معدن با کمک پهپاد، استفاده از ماشین‌آلات معدنی بدون راننده، دستگاه‌های نوین اکتشاف کنترل از راه دور، مدل‌سازی عددی برای کشف ذخایر عظیم معدنی و... ازجمله فعالیت‌هایی است که با کمک استارت‌آپ‌های معدنی در این کشور اجرایی شده‌اند. 

بیشتر ذخایر سنگ آهن استرالیا در سطح زمین واقع شده‌اند، بنابراین بهره‌گیری از استارت‌آپ‌های معدنی تاثیر بسزایی بر اکتشاف و استخراج سایر منابع معدنی مانندطلا، مس و... نیز داشته است. 

تصویرسازی سه عدی، حفاری براساس تحلیل تکنیکال بازار و... از دیگر فعالیت‌های استارت‌آپی است که در ادامه بهره‌گیری از نرم‌افزارهای معدنی نیز مورد توجه قرار دارد. این نرم‌افزارها آنالیز پیشرفته انجام می‌دهند؛ یعنی به کمک آنها می‌توان اطلاعات جامعی را در زمینه ذخایر معدنی و تطابق این ذخایر با وضعیت بازار جهانی به‌دست آورد. درواقع به شما پیشنهاد می‌شود با توجه به شرایط موجود، روند قیمت‌ها، نیاز بازار و سایر شاخصه‌های لازم، اکتشاف و استخراج کدام منابع در اولویت قرار دارند. 

هوش مصنوعی هم از دیگر مواردی است که کاربرد فراوانی را در فعالیت‌های بخش معدن و صنایع‌معدنی استرالیا داشته است. تولید معدنی با هوش مصنوعی در ارتباط با لاستیک ماشین‌آلات معدنی مانند کامیون و دامپتراک و... کاربرد دارد. به‌عنوان مثال، چنانچه سنگ بزرگی در مسیر این ماشین‌آلات قرار گیرد، گزارش آن به مرکز ارسال می‌شود تا با برداشتن آن سنگ یا هر مانع دیگری، مانع از آسیب‌رسانی به تایرها شود. در همین حال مانیتور کردن سیستم بازیافت، تصفیه آب و مدیریت پسماندها نیز با بهره‌گیری از این کارآفرینی جدید و در قالب استارت‌آپ‌ها ممکن شده است.

کشورهای موفق در بهره‌گیری از توان استارت‌آپی

جعفری‌طهرانی گفت: بررسی استارت‌آپ‌های معدنی جهان حکایت از آن دارد که حدود سی و هفت درصد آنها به بخش فناوری تعلق دارند، بیست و شش درصد این استارت‌آپ‌ها در اداره فعالیت‌های معدنی کاربرد دارند، ده درصد در حوزه مسائل محیط زیستی معدنی فعالیت می‌کنند، ده درصد دیگر برای مسائل مالی طراحی شده‌اند، هفت درصد استارت‌آپ‌ها به فعالیت‌های زیربنایی اختصاص دارند، هشت درصد برای موارد مرتبط با منابع انسانی طراحی شدند و دو درصد باقیمانده نیز سایر استارت‌آپ‌های متفرقه هستند. بدون تردید طراحی یادشده و پیشرفت استارت‌آپ‌ها در هر حوزه براساس نیاز هر بخش تعریف شده است. درمجموع صد و نود و چهار استارت‌آپ معدنی مطرح در سطح جهانی فعالیت می‌کنند. از مجموع صد و نود و چهار استارت‌آپ معدنی یادشده، چهل و سه مورد یعنی برابر چهل و یک درصد کل استارت‌آپ‌های معدنی جهان ازسوی کشور استرالیا ساخته و اجرا شده‌اند.

چهل و یک استارت‌آپ معدنی برابر بیست و یک درصد کل آنها ازسوی ایالات متحده امریکا طراحی و اجرا شده‌اند. بیست و شش استارت‌آپ معدنی یعنی سیزده درصد ازسوی کانادا، بیست و چهار استارت‌آپ معدنی یعنی دوازده درصد ازسوی شیلی، یازده استارت‌آپ معدنی یعنی شش درصد ازسوی افریقای جنوبی طراحی شده‌اند و مشغول فعالیت هستند.

هندوستان با شش استارت‌آپ در جایگاه ششم جهان از منظر تعداد استارت‌آپ‌های معدنی قرار گرفته است. روسیه، مکزیک، غنا، انگلیس و ایرلند هم هرکدام با ساخت سه استارت‌آپ معدنی برابر با دو درصد سهم استارت‌آپ‌های معدنی جهان را در اختیار دارند. سایرکشورهای جهان نیز در مجموع بیست و هشت استارت‌آپ معدنی برابر با پانزده درصد سهم جهانی را به خود اختصاص داده‌اند.

گفتنی است از مجموع صد و نود و چهار مورد استارت‌آپ معدنی در جهان، ده مورد اول و ممتاز آنها از لحاظ کاربرد و تعداد دفعات استفاده در جهان به ترتیب در استرالیا با چهار مورد (در شهرهای بریسبان، ملبورن، پرت و سیدنی)، کانادا با سه مورد (در شهرهای کالگاری، تورنتو و اتاوا)، امریکا با دو مورد (در شهرهای سانتیاگو و سان‌فرانسیسکو) و افریقای جنوبی با یک مورد (در شهر ژوهانسبورگ) قرار دارد. بین ده استارت‌آپ اول معدنی جهان به شرح فوق نیز استارت‌آپ شهر سانتیاگو مقام اول جهانی از لحاظ تمامی موارد (کاربرد آسان، صرفه‌جویی در هزینه، ابتکار، نوآوری، راندمان بالا و قیمت مناسب) را در اختیار دارد.

* صمت