الگوی توسعه حمل‌و نقل کشور همسایه
هم‌اکنون دولت ترکیه با ایجاد امکانات برای سازندگان کشتی‌های باری و ارائه وام‌های مدت‌دار با بهره‌کم شرایط را برای حمل بار در حوزه اروپا و دریای مدیترانه و همچنین ساخت کشتی‌های اقیانوس‌پیما فراهم کرده است.
به گزارش نمایشگاه بین المللی سنگ ایران، حمل‌ونقل در تاریخ بشری همچون پیدایش آتش و خط در مدنیت و گسترش تمدن موثر بوده است. ایجاد وسایل چهارچرخ در حمل وسایل نظامی، تجاری و نیز در حوزه فرهنگ و نیازهای اجتماعی تاثیرگذار بود.
بعد از انقلاب صنعتی و افزایش تولید و ایجاد محصولات جدید صنعت حمل‌ونقل توسعه و پیشرفت زیادی کرد تا بتواند مراکز تولید را به مراکز مصرف متصل کند. گسترش محصولات تولیدی در انواع و اقسام گوناگون نیاز به ناوگان حمل‌ونقل برای انتقال آن به شهرهای داخل و خارج از کشور و حوزه‌های مصرف داشت و این امر عامل توجه به ابداع و اختراع و سازماندهی صنعت حمل‌ونقل شد.
تولیدات کارخانه‌ها و محصولات دپوشده در انبارها و نیاز به توزیع آنها، برنامه‌ریزی علمی برای بارگیری و تکنیک و روش‌های خود را می‌طلبید. برای حمل‌ونقل و لجستیک پنج مسئله مهم باید مد نظر باشد: مدت زمان حمل‌ونقل ، وصل به بازار هدف ، به حداقل رساندن خسارت ناشی از حمل کالا، تنظیم مراکز توزیع و پخش کالا قبل از حمل ، دپو کردن کالا در مراکز مصرف حوزه‌ای و منطقه‌ای.
باید در نظر داشت که هزینه‌های انبارداری، بارگیری، باراندازی و زمان حمل در نرخ کالا موثر است و این امر یکی از عوامل رقابت در حوزه حمل‌ونقل هوایی، دریایی و زمینی است؛ بنابراین برای پایین آوردن هزینه‌ها، بسته‌بندی خوب، وسایل حمل‌ونقل مطمئن با فناوری روز مورد توجه صاحبان صنعت و تولید است. ایران در حوزه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای تلاش‌های بسیاری کرده، با این همه می‌توان به بخش حمل‌ونقل کشور همسایه (ترکیه) هم به‌عنوان یک گزینه موفق نگاه و در موارد مشابه الگوبرداری کرد.
جمهوری ترکیه از دولت عثمانی هجده هزار و دویست و سی و پنج کیلومتر جاده شوسه بدون کیفیت با زیرساخت نامناسب تحویل گرفت و طبق آمار سال 2017 میلادی هم‌اکنون طول جاده‌ها به هفتاد هزار کیلومتر رسیده است. گفته می‌شود طول راه‌های شوسه و زمینی ترکیه برابر با کشور فرانسه است.
هم‌اکنون در ترکیه هزار و چهرصد شرکت حمل‌ونقل با ظرفیت چهل و پنج هزار دستگاه وسایل حمل‌ونقل اعم از تریلر و کامیون وجود دارد. جاده‌های شوسه ترکیه با جاده‌های اروپا از لحاظ کیفیت برابری می‌کند. این کشور در حوزه راه‌آهن نیز جزو کشورهای پیشرو به‌شمار می‌رود.
طول شبکه راه‌آهن در داخل کشور ترکیه یازده هزار کیلومتر است. ترکیه تصمیم دارد تا سه سال آینده تمامی خطوط قدیمی ریلی به طول چهارهزار و چهارصد کیلومتر را نوسازی کند. این کشور درصدد است که طول خط ریلی قطارهای سریع‌السیر خود را از شش هزار کیلومتر به سی و یک هزار کیلومتر افزایش دهد و در صورت اجرای این پروژه این کشور تا 2023 میلادی از لحاظ حمل‌ونقل ریلی به مقام ویژه‌ای در اروپا و حتی دنیا می‌رسد.
درباره حمل‌ونقل هوایی این کشور نیز می‌توان گفت ناوگان هوایی حمل مسافر و بار ترکیه جزو ناوگان‌های هوایی مطرح جهان است و هم‌اکنون بیشتر شهرهای ترکیه دارای خط پروازی برای هواپیماهای باری و مسافری هستند و پروازهای خارجی نیز به بیشتر پایتخت‌های جهان و شهرهای مهم و پرجمعیت انجام می‌شود. حمل‌ونقل هوایی از حیث اجتماعی، اقتصادی و سیاسی برای ترکیه دارای اهمیت ویژه‌ای است.
تعداد شرکت‌های هوایی که در ترکیه پروازهای داخلی و خارجی را پوشش می‌دهند هفده شرکت است که معروف‌ترین آنها هواپیمایی ترکیش‌ایرویز (THYAO) با صد و چهل و هفت هواپیمای مسافری و چهار هواپیمای باری، هواپیمایی اونور با بیست و دو هواپیما، هواپیمایی پگاسوس با بیست و یک هواپیما، هواپیمایی «ام.ان.جی» با ده هواپیمای باری و هواپیمایی«ای.سی.تی» با هفت هواپیمای باری هستند.
این کشور در مجموع دویست و هفتاد و چهار هواپیمای مسافری و بیست و هفت هواپیمای باری دارد که این آمار مربوط به سال 2010 میلادی است و به‌طور قطع هم‌اکنون بر تعداد ناوگان مسافری و کارکو افزوده و همچنین نوسازی ناوگان انجام شده است.
براساس آمار سال 2009 میلادی، چهل و شش فرودگاه داخلی با چهل و یک میلیون مسافر داخلی و چهل و چهار میلیون مسافر خطوط خارجی در کارنامه پروازهای هواپیمایی ترکیه ثبت شده است. بدیهی است که در طول یازده سال گذشته بر تعداد فرودگاه‌ها افزوده شده و علت افزایش مسافر هوایی این کشور قیمت‌های پایین پروازها نسبت به اروپا است.
از خطوط دریایی این کشور نیز نمی‌توان گذشت. بنادر ترکیه در حمل بار نقش اساسی دارند و این فعالیت به‌وسیله کشتی‌هایی با ظرفیت‌های متفاوت انجام می‌شود. گسترش حمل بار با کشتی از چهل سال پیش در ترکیه آغاز شده و این امر با تجارت آزاد ترکیه و مشوق‌های حمل بار دریایی ادامه یافت. به این ترتیب خرید کشتی یا کرایه آن تسهیل شد، اعتبارات لازم به داوطلبان داده و حتی بانک ویژه دریایی به‌نام دنیز بانک ایجاد شد.
هم‌اکنون دولت ترکیه با ایجاد امکانات برای سازندگان کشتی‌های باری و ارائه وام‌های مدت‌دار با بهره‌کم شرایط را برای حمل بار در حوزه اروپا و دریای مدیترانه و همچنین ساخت کشتی‌های اقیانوس‌پیما فراهم کرده است.
به‌طور کلی حمل‌ونقل دریایی مورد توجه تمام مراکز تولید است و بنادر ترکیه در دریای سیاه و دریای مدیترانه دارای ظرفیت‌های لازم از لحاظ تجهیزات، باراندازها و اسکله‌ها هستند. بنادر ساحلی شهر استانبول دارای ظرفیت‌های بارگیری و باراندازی و انبارهای تجاری است که شرایط را برای حمل بار تاجران و تولیدکنندگان به سرتاسر جهان فراهم کرده است.
بنادر مرسین، طرابوزان، اسکندرون، قاضی آنتب، ازمیر و سامسون نیز روزانه ده‌ها کشتی را در اسکله‌های خود جای می‌دهند و شرایط حمل بار را در حوزه دریای سیاه و دریای مدیترانه، اژه و مرمره فراهم می‌کنند. به‌طور کلی به‌جز شرق ترکیه که به کشورهای ایران و آذربایجان متصل است ترکیه را باید کشور دریاها نامید. در پایان لازم است نگاهی به فهرست اتحادیه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی حمل‌ونقل این کشور نیز داشته باشیم که عبارتند از: اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها UIC- اتحادیه واگن‌های باری RIV- مقاوله‌نامه حمل‌ونقل کالا با راه‌آهن SMGS- کمیته بین‌المللی حمل‌ونقل راه‌آهنIRTS-اتحادیه تعرفه راه‌آهن بالکان و خاور نزدیک B.P.O-شرکت‌های بین‌المللی اینترکانتینر و اینتر فریگو ICF- اتحادیه راه‌آهن خاورمیانهCMO- اتحادیه تعرفه‌ای کشورهای بالکان BPO- کنفدراسیون گمرکی حمل‌ونقل بین‌المللی کالا در جاده TIR- فدراسیون بین‌المللی راه‌ها IRF- دبیرخانه سازمان‌های کنفرانس توسعه و تجارت، سازمان ملل متحد و آنکتاد.
* سید جلال ابراهیمی - رئیس خانه اقتصاد ایران و ترکیه- صمت
