محلات؛ قطب تراورتن ایران و جهان
ذخایر سنگ تراورتن نیز در دنیا بسیار محدود است. شهرستان محلات با استخراج ۲/۵ میلیون تن سنگ در سال قطب تراورتن ایران و جهان به‌شمار می‌رود. ۶۰ درصد سنگ تراورتن کشور در این شهرستان تولید می‌شود.
به گزارش نمایشگاه بین المللی سنگ ایران، سنگی سفید با مقاومت بالا و صیقل پذیری عالی، حاصل معادن تراورتن شهرستان محلات است که آن را در زمره مشهورترین تراورتن‌های جهان قرار داده است.
شهرستان محلات از نظر داشتن معادن سنگ‌های رنگین ساختمانی و به‌ویژه سنگ‌های تراورتن یکی از غنی‌ترین شهرستان‌های ایران به شمار می‌رود. این شهرستان با تامین شصت درصد نیاز کشور به سنگ تراورتن، توانسته جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص دهد. با وجود این ظرفیت، مشکلات همیشگی باعث شده معادن شهرستان محلات رنگ رونق به خود نگیرند. ماشین‌آلات فرسوده، نبود سرمایه‌گذاری کافی، کاهش ساخت‌وساز و رکود اقتصادی در کشور ازجمله مشکلاتی است که معادن سنگ تراورتن شهرستان محلات این روزها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
معادن سنگ تراورتن فعال در این شهرستان شامل آتشکو، تخت مهدی، عباس‌آباد، حاجی‌آباد، دره بخاری، علی‌آباد و آبگرم است و همچنین معدن خاک آبگرم واقع در شمال خاوری محلات است که بهره‌برداری از خاک آن جهت کاشی‌سازی نیلو در اصفهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استخراج سالانه دو و نیم میلیون تن تراورتن
ایران بعد از سه کشور چین، ایتالیا، هلند و هند چهارمین تولیدکننده بزرگترین تولیدکننده سنگ خام در دنیاست و از نظر برخورداری از کیفیت اگر نگوییم بی‌نظیر، کم‌نظیر است، اما موضوع قابل توجه این نکته است که تولیدکننده سنگ بین ده کشور صادرکننده برتر جایگاهی ندارد و سهم حدود دو درصدی ایران از صادرات جهانی سنگ، موید این ادعاست.
ذخایر سنگ تراورتن نیز در دنیا بسیار محدود است. شهرستان محلات با استخراج دو و نیم میلیون تن سنگ در سال قطب تراورتن ایران و جهان به‌شمار می‌رود. شصت درصد سنگ تراورتن کشور در این شهرستان تولید می‌شود.
صد و پنجاه معدن سنگ تراورتن در استان وجود دارد و شهرستان محلات به‌عنوان قطب سنگ تراورتن در کشور مشهور است. در شهرستان محلات نزدیک به دویست و پنجاه واحد سنگبری فعالیت دارد که بیشتر این سنگبری‌ها عضو انجمن سنگ این شهرستان هستند. کشورهایی مانند امارات، آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان و عراق نیز از سنگ‌های فرآوری‌شده و خام این استان بهره‌مند شده‌اند.
هرچند استان مرکزی معادن مختلفی را در دل خود جای داده است اما این استان را با سنگ‌های تراورتن می‌شناسند که شهرت جهانی دارد. در این‌باره محمدرضا حاجی‌پور، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی عنوان کرد: شهرستان محلات به‌عنوان قطب تراورتن و پایتخت سنگ ایران به‌شمار می‌رود. این شهرستان تراورتن‌های بسیار خوبی دارد که از نظر کیفیت، تنوع رنگ، برش و صیقل‌پذیری در دنیا بی‌نظیر است، از این‌رو با توجه به این ویژگی‌ها دارای شهرت جهانی است.
محمدرضا حاجی‌پور در ادامه خاطرنشان کرد: حدود صد و پنجاه واحد معدنی در حوزه معادن تراورتن شهرستان محلات فعال هستند و حدود دویست و پنجاه واحد فرآوری و سنگبری نیز در این شهرستان مشغول فعالیت هستند.
وی با اشاره به مشکل خام‌فروشی سنگ شهرستان محلات عنوان کرد: مهم‌ترین مسئله قابل توجه در سنگ شهرستان محلات صادرات این سنگ باارزش به شکل خام‌فروشی است.
با توجه به این موضوع از سال گذشته ما فرآوری برای این سنگ با ارزش را در دستورکار خود قرار داده‌ایم تا بتوانیم از این طریق ارزش‌افزوده بیشتری ایجاد کنیم.
این مقام مسئول در استان مرکزی با اشاره به مشکلات صنایع تبدیلی در حوزه معدن بیان کرد: یکی از مشکلاتی که در صنایع تبدیلی فرآوری سنگ در شهرستان محلات وجود دارد، مستهلک بودن دستگاه‌ها و ماشین‌آلات است که به شکل عمده این دستگاه‌ها بروز نشده و ارتقا پیدا نکرده‌اند و همین عامل باعث شده میزان ضایعاتی که در حوزه سنگ داریم، بیشتر شود.
انتقال فناوری از ایتالیا، ترکیه و برزیل
موضوع قدیمی‌بودن تجهیزات معادن سنگ و فرآوری واحدهای سنگبری در شهرستان محلات موضوع جدیدی نیست. در این‌باره رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی با تاکید بر قدیمی بودن تجهیزات عنوان کرد: از این‌رو درصدد هستیم تا آخرین فناوری در فرآوری سنگ را از کشورهای ایتالیا، ترکیه و برزیل به کشور وارد کنیم تا بتوانیم نسبت به فرآوری مواد معدنی و ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر اقدام کنیم.
موضوع ضایعات و پسماندهای سنگ شهرستان محلات مشکل دیگری است که هم معادن و هم واحدهای فرآوری را با خود درگیر کرده است. رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی با اشاره به مطالعاتی که درباره ضایعات سنگ شهرستان محلات شده است، عنوان کرد: دو طرح مطالعاتی به منظور استفاده از ضایعات سنگ‌های تراورتن شهرستان محلات انجام شده است، یکی موضوع تولید کاغذ از ضایعات سنگ و کربنات کلسیم است که در این سنگ وجود دارد.
حاجی‌پور با اشاره به این طرح عنوان کرد: بنابراین برای تولید کاغذ از سنگ شهرستان محلات همکاری‌هایی بین دانشگاه و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان به عمل آمده است.
وی در ادامه افزود: مطالعات انجام‌شده در این راستا است که هم از ضایعات معادن و هم ضایعات پسماندهای واحدهای فرآوری و سنگبری استفاده شود.
این مقام مسئول با اشاره به استفاده‌های دیگر از ضایعات سنگ یادآور شد: در حوزه خدمات شهری نیز می‌توان از ضایعات سنگ بهره برد. برای مثال می‌توان برای کف سازی معابر عمومی یا در بلوک‌های کنار جدول‌ها از این ضایعات استفاده کرد.
حاجی‌پور افزود: پیشنهاد استفاده از خدمات شهری از ضایعات سنگ را به فرمانداری شهرستان محلات ارائه کرده‌ایم که این ضایعات را هم در معابرشان و هم در حیطه شهرسازی‌شان مورد استفاده قرار دهند. وی ادامه داد: درحال حاضر نیز منتظر هستیم که با توجه به بررسی که کارگروه‌هایی روی این پیشنهادها انجام می‌دهند، اقدام کنیم تا شاهد باشیم تا چه اندازه این امر محقق و عملی خواهد شد.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی در پاسخ به اینکه مهم‌ترین مشکلات معادن سنگ شهرستان محلات چیست، گفت: یکی از مهم‌ترین مشکلات معادن سنگ تراورتن، تغییر رنگ و کیفیت سنگ پس از استخراج است، چراکه پس از برداشت‌های مختلفی که می‌شود، بازهای رنگ‌های آن دچار تغییر می‌شود.
حاجی‌پور درباره این تغییر رنگ سنگ تراورتن در هنگام برداشت توضیح داد: در یک بازه زمانی این سنگ‌ها با رنگ کرمی و شکلاتی در بازار مشتری پیدا می‌کنند اما پس از مدتی این سنگ در هنگام برداشت دچار تغییر رنگ شده و ممکن است رنگ جدید در بازار مشتری نداشته باشد و نیازمند بازاریابی جدید خواهد شد.
وی در ادامه به مشکلات دیگر سنگ تراورتن اشاره کرد و گفت: استفاده نکردن از تجهیزات بروز معدنکاری در معادن از این مشکلات است.
برای مثال سیم برش در تمامی معادن سنگ استفاده می‌شود، درحالی‌که دستگاه‌های جدیدتری به بازار آمده است که هم از نظر برداشت مقرون به صرفه‌تر است و هم از نظر فناوری که دارد هزینه استخراج را به قیمت پایین‌تری کاهش می‌دهد.
وی در حوزه فرآوری نیز یادآور شد: در حوزه فرآوری نیز به بروز نبودن ماشین‌آلات و تجهیزاتی که در سنگبری‌ها استفاده می‌شوند می‌توان اشاره کرد که نیازمند بازسازی و نوسازی هستند.
* صمت
